Cergowa 716 m n.p.m.
Cergowa o wysokości 716 m n.p.m. nazywana jest też Cergowską Górą lub Wielką Górą. Jest to zalesiony szczyt Beskidu Niskiego, na południowy wschód od Dukli. Posiada trzy wierzchołki: wschodni 681 m, środkowy 683 m i najwyższy zachodni 716 m, na którym znajduje się żelazny krzyż i drewniana wieża widokowa.
W drzewostanie dominuje zespół buczyny karpackiej z mniejszymi skupiskami olszynki karpackiej i jaworzyny górskiej. Spotkać tu można rzadkie rośliny takie jak kłokoczka południowa, tojad wiechowaty czy sałatnica leśna.
Ozdobą stoków Cergowej w czasie kwitnienia jest licznie występujący czosnek niedźwiedzi.
Ciekawostką przyrodniczą są cisy, objęte ochroną w dwóch rezerwatach: „Tysiąclecia” i „Cisy w Nowej Wsi”. Większe zbiorowisko cisów, liczące około 100 krzewów w Rezerwacie „Tysiąclecia”, znajduje się na północnych stokach wschodniego wierzchołka, nad miejscowością Jasionka. Drugie skupisko w Rezerwacie „Cisy w Nowej Wsi”, liczące około 40 okazów, położone jest przy ścieżce schodzącej z polany Kozdrówka w dolinę Jasiołki, w miejscu nazywanym Górny Łaz. Cergowskie cisy mają formę niewielkich krzaczków.
Złota Studzienka
U podnóża północno-zachodniego stoku Cergowej znajduje się Złota Studzienka. Jest to miejsce kultu św. Jana z Dukli, który wiódł w tym miejscu pustelnicze życie. Był to zakonnik, kaznodzieja i pustelnik żyjący w XV wieku. W 1997 r. Jan z Dukli został kanonizowany przez papieża Jana Pawła II. W kapliczce z figurą Św. Jana z Dukli bije źródełko, które według wierzących ma moc uzdrawiania. W tym miejscu celebrowana jest msza święta podczas lipcowego odpustu ku czci Świętego.
Wieża widokowa
W 2018 roku wybudowano na szczycie drewnianą wieżę widokową o wysokości 21,72 m (do szczytu krokwi). Konstrukcja posiada 4 kondygnacje i zaprojektowana została na kształt tak zwanych „kanadyjek”, czyli kanadyjskich wież wiertniczych, które dominowały w krajobrazie regionu za czasów Ignacego Łukasiewicza.
Warto wspomnieć, że nie jest to pierwsza budowla w tym miejscu, ponieważ na szczycie wcześniej wznosiła się wieża triangulacyjna, która służyła do pomiarów geodezyjnych, a w czasie II wojny światowej jako wieża obserwacyjna.
Z wieży można podziwiać Beskid Niski, Pogórze Karpackie z Dołami Jasielsko-Sanockimi, Karpaty Słowackie oraz Tatry.
Jaskinie i Morskie Oko
Cergowa jest też sporym skupiskiem jaskiń szczelinowych. Jaskinie koncentrują się na południowym stoku zachodniego ramienia Cergowej oraz na południowych stokach wschodniego wierzchołka. Tylko nieliczne są dostępne dla człowieka. Najbardziej znane jaskinie Cergowej mają oryginalne nazwy: „Gdzie Spadł Samolot”, „Pod Bukiem koło Szkółki”, „Pod Bukiem koło Borsuczych Dziur”, „Na Wierzchowinie”, „Gdzie Wpadł Grotołaz”. W niektórych jaskiniach zimują salamandry i nietoperze (nocki duże, podkowce małe i duże, gacki brunatne). Jaskinie Cergowej należą do najwcześniej opisywanych w Polsce. Wzmiankował je Gabriel Rzączyński w dziele „Auctuarrium historiae naturalis Regni Poloniae” z 1736 roku. Z cergowskimi jaskiniami wiążą się liczne legendy np. o podziemnych korytarzach prowadzących aż do zamku w Odrzykoniu koło Krosna oraz o psie leśniczego, który wszedł do Borsuczych Dziur, a wyszedł po drugiej stronie góry całkowicie pozbawiony sierści.
Ciekawostką, jaką można odnaleźć na Cergowej, jest miniaturowy stawek, nazywany przez miejscową ludność Morskim Okiem. W czasie suszy zamienia się on w podmokłą łąkę o średnicy ok. 20 m.
Szlaki turystyczne
Na Cergową prowadzą szlaki turystyczne z kilku stron. Za najciekawszy i najłatwiejszy szlak uważany jest żółty szlak od strony Dukli. Można go rozpocząć w przysiółku Ciułówka w Lipowicy. Na szczyt wiedzie tędy ścieżka przyrodnicza.
Ciekawą propozycją jest również wejście od strony miejscowości Jasionka, ponieważ wzdłuż ścieżki do Złotej Studzienki św. Jana z Dukli, wyznaczonych jest Siedem Stacji Drogi Radości i Boleści Matki Bożej (Koronka Franciszkańska).
Przez Cergową przebiega Główny Szlak Beskidzki na osi Chyrowa – Pustelnia Św. Jana z Dukli – Nowa Wieś – Cergowa (716 m) – Lubatowa – Iwonicz-Zdrój – Rymanów-Zdrój.
Cergowa jest piękna i klimatyczna o każdej porze roku. Musicie jednak wiedzieć, że jest to kapryśna góra, na szczycie której może padać deszcz lub śnieg, kiedy w dole świeci słońce. Co więcej, na Cergowej niemal zawsze wieją silne wiatry.
K.B.
