historia – Dwa Karpie Jedlicze

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Muzeum Budownictwa Ludowego Sanok noclegi Jedlicze Łemkowie Bojkowie Pogórzanie Dolinianie nafta Galicja

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku zostało otwarte dla zwiedzających w 1966 roku z inicjatywy ówczesnego wojewódzkiego konserwatora zabytków Jerzego Tura oraz pierwszego dyrektora Muzeum Ziemi Sanockiej Aleksandra Rybickiego. Na wstępie trzeba podkreślić, że jest to największe pod względem liczby zgromadzonych obiektów muzeum etnograficzne w Polsce.

Historia Skansenu

O historii Skansenu można poczytać na oficjalnej stronie.

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Obiekty w Skansenie

Muzeum prezentuje wiejskie budownictwo Beskidu Niskiego, Bieszczadów oraz przyległych do nich pogórzy. Jest podzielone na sektory, które odpowiadają dawnym grupom etnograficznym, takim jak: Pogórzanie Wschodni i Pogórzanie Zachodni, Dolinianie, Bojkowie i Łemkowie.

Pogórzanie Zachodni

Pogórzanie zachodni to polska grupa etniczna zamieszkująca tereny od rzeki Białej na zachodzie, do historycznej, XIV-wiecznej granicy między Polską a Rusią na wschodzie (po Jasiołkę i Wisłok, od Przełęczy Dukielskiej po Krosno, Strzyżów, Czudec i Rzeszów). Grupa ta powstała w okresie średniowiecza w wyniku zasiedlenia Pogórza Ciężkowicko-Dynowskiego przez ludność z województwa krakowskiego i sandomierskiego. Podstawowym zajęciem pogórzan była uprawa roli, hodowla bydła, bartnictwo. Rozwinęło się tu również tkactwo.

Karczma z Lisznej, pow. sanocki (ok. 1890)
Dwór ze Święcan
Tartak ze Zdyni, pow. gorlicki (1904)
Chałupa z Rożnowic, pow. gorlicki (1858)
Stajnia (ok. 1890)
Piwnica (ok. 1900)
Stodoła (1891)
Chlewik dla świń (1905)
Chałupa z Rzepiennika Strzyżewskiego, pow. tarnowski (1866)
Piec garncarski (pocz. XX w.)
Chałupa z Moszczenicy, pow. gorlicki (1860)
Spichlerz z Jaszczwi, pow. krośnieński (ok. 1890)
Stodoła z Błażkowej, pow. jasielski (koniec 1. poł. XIX w.)
Maneż kieratowy z Zagórzan, pow. gorlicki (1907)
Zagroda tkacka z Korczyny, pow. krośnieński (1790)
Kapliczka szafkowa z Jaszczwi, pow. krośnieński (koniec XIX w.)
Chałupa z Ustrobnej, pow. krośnieński (1897)
Stodoła z Jaszczwi, pow. krośnieński (2. poł. XIX w.)
Wiatrak z Turaszówki, pow. krośnieński (1923)
Słup z kapliczką szafkową z Jaszczwi, pow. krośnieński (1879)

Pogórzanie Wschodni

Pogórzanie wschodni to część polskiej grupy etnograficznej wyodrębnionej z Pogórzan. Obszarowo zamieszkiwali Pogórze Strzyżowskie, Pogórze Bukowskie, Pogórze Dynowskie oraz Kotlinę Krośnieńską po wschodniej i zachodniej stronie dorzecza rzeki Wisłok od Zydranowej na południu do Kańczugi na północy.

Wiatrak z Domaradza, pow. brzozowski (1926)
Wiatrak z Urzejowic, pow. przeworski (1902)
Dzwonek alarmowy
Chałupa z Węglówki, pow. krośnieński (1892)
Bróg (rekonstrukcja)
Pasieka (od końca XIX w. do połowy XX w.)
Chałupa z Niebocka, pow. brzozowski (1901)
Kapliczka z Nowej Wsi Czudeckiej, pow. strzyżowski (2 poł. XIX w.)
Szkoła z Wydrnej, pow. brzozowski (ok. 1880)
Chałupa z Bliznego, pow. brzozowski (ok. 1890)
Stodoła z Raczkowej, pow. sanocki (poł. XIX w.)
Chlewik ze Srogowa Dolnego, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Studnia
Krzyż z kapliczką szafkową z Jaszczwi, pow. krośnieński (ok. 1880)
Zagroda jednobudynkowa z Równego, pow. krośnieński (1824)
Zagroda jednobudynkowa z Lutczy, pow. strzyżowski (ok. 1870)
Chałupa z Dydni, pow. brzozowski (1871)
Murowana kapliczka z Jabłonki, pow. brzozowski (1890)
Stodoła z Łubna, pow. rzeszowski (koniec XIX w.)
Chałupa z Niebocka, pow. brzozowski (1892)
Stodoła z Jasienicy Rosielnej, pow. brzozowski (ok. 1850)
Piwnica ziemna tzw. „gruba” (pocz. XX w.)
Kierat konny (pocz. XX w.)
Kościół pw. św. Mikołaja Cudotwórcy z Bączala Dolnego (1667)
Plebania rzymskokatolicka z Ropy, pow. gorlicki (ok. 1865)
Spichlerz z Grabownicy Starzeńskiej, pow. brzozowski (1627)
Stajnia z Libuszy, pow. gorlicki (koniec XIX w.)
Stodoła z Nozdrzca, pow. brzozowski (1855)
Studnia z Woli Krzywieckiej, pow. przemyski (2. poł. XIX w.)
Chałupa z Kopytowej, pow. krośnieński (1. poł. XX w.)

Dolinianie

Dolinianie zamieszkiwali wschodnią część Dołów Jasielsko-Sanockich oraz okolice Leska, Sanoka i Mrzygłodu, na południu sięgali po pasmo Bukowicy. Była to grupa mieszana, złożona z ludności polskiej i ruskiej z niewielką domieszką ludności niemieckiej, która szybko zatraciła odrębność etniczną.

Kapliczka z Lisznej, pow. sanocki (1867)
Karczma zajezdna z Rogów, pow. krośnieński (1. poł. XIX w.)
Studnia (koniec XIX w.)
Kuźnia z Haczowa, pow. brzozowski (1855)
Remiza strażacka z Lipinek, pow. gorlicki (1934)
Szopa strażacka z Jaćmierza, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Nowosiółek, pow. leski (ok. 1910)
Zagroda z Tyrawy Solnej, pow. sanocki (ok. 1910)
Studnia z Nowosiółek (ok. 1910)
Ekspozycja urządzeń olejarskich z Siedlisk-Bogusz, pow. dębicki (okres międzywojenny)
Chałupa z Glinnego, pow. leski (ok. 1925)
Studnia z Lisznej, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Bróg z Kuźminy (pocz. XX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Posady Olchowskiej, pow. sanocki (ok. 1880)
Chałupa z Dąbrówki (1681)
Pasieka z Lisznej, pow. sanocki
Studnia z Roztoki, pow. przemyski (pocz. XX w.)
Zagroda z Nadolan (1866)
Kapliczka domkowa z Uherzec, pow. leski (1924)

Bojkowie

Bojkowie są to potomkowie osadników rusko-wołoskich, osiedlających się na terenie Bieszczadów w XV i XVI wieku.

Chałupa („chyża”) ze Skorodnego, pow. bieszczadzki (1861) ze studnią
Budynek mieszkalny ze Skorodnego, pow. bieszczadzki (1906)
Młyn wodny z Woli Komborskiej, pow. krośnieński (ok. 1880)
Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Bogurodzicy, z Grąziowej, pow. bieszczadzki (1731)
Dzwonnica ze wsi Sierakośce, pow. przemyski (1712)
Jednobudynkowa zagroda z Wołkowyi, pow. leski (pocz. XIX w.)
Cerkiew pw. św. Onufrego Pustelnika (1750)
Dzwonnica (1751)
Kostnica (XVIII w.)
Cmentarz przycerkiewny

Łemkowie

Łemkowie to wschodniosłowiańska grupa etniczna będąca potomkami rusko-wołoskich osadników zamieszkujących od XV wieku tereny Beskidu Niskiego po obu stronach granicy polsko-słowackiej (od Osławy i Osławicy na wschodzie, do rzeki Białej na zachodzie). Łemków dzieli się na: zachodnich (w okolicach Krynicy i górnego biegu rzeki Białej), środkowych (do rzeki Jasiołki) i wschodnich (do rzeki Osławy). Podstawą gospodarki łemkowskiej była uprawa ziemi i hodowla. Łemkowie zajmowali się również rzemiosłem.

Budynek mieszkalno-gospodarczy („chyża”) z Komańczy, pow. sanocki (1885)
Spichlerz z Komańczy (pocz. XX w.)
Spichlerz z Komańczy (pocz. XX w.)
Studnia
Chałupa („chyża”) ze Smolnika, pow. sanocki (1925)
Krzyż z Krempnej, pow. jasielski (koniec XIX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Królika Polskiego, pow. krośnieński, (koniec XIX w.)
Chałupa z Pielgrzymki (1870)
Studnia z Pielgrzymki, pocz. XX w.
Chałupa ze Zdyni, pow. gorlicki (ok. 1910)
Spichlerz (tzw. sypaniec) z Koniecznej, pow. gorlicki (ok. 1860)
Zagroda jednobudynkowa z Klimkówki, pow. gorlicki (ok. 1920)
Cerkiew pw. Narodzenia Bogurodzicy z Ropek, pow. gorlicki (1801)
Dzwonnica bramna z Ropek (1904)
Cmentarz przycerkiewny (rekonstrukcja)
Kamienna kapliczka św. Mikołaja, z Krempnej, pow. jasielski (koniec XIX w.)

Poza sektorami: Dworek podmiejski Stupnickich z Sanoka (poł. XIX w.), dom podmiejski z Sanoka (lata 30. XX w.), Kuźnia z Wyżnego, pow. strzyżowski (2. poł. XIX w.)

Miasteczko Galicyjskie

Dużą atrakcję stanowi sektor małomiasteczkowy, stanowiący rekonstrukcję zabudowy ryku dawnego galicyjskiego miasteczka ze wszystkimi jego funkcjami. Można tu zobaczyć m.in. sklepy różnych branż, urząd gminy, synagogę, domy rzemieślników. Na terenie miasteczka umiejscowione są domy przeniesione z Jedlicza, Dębowca, Jaślisk, Sanoka, Brzozowa, Jaćmierza, Niebylca, Birczy, Rybotycz, Sokołowa i Starej Wsi, a także dom żydowski z Ustrzyk Dolnych i remiza z Golcowej.

Sektor naftowy

Ze względu na fakt, że Podkarpacie jest najstarszych ośrodkiem górnictwa naftowego na świecie, a rafinerie i kopalnie ropy naftowej istniały tutaj już przed 1884 rokiem, to wyjątkową częścią Muzeum jest sektor kopalnictwa naftowego.

Kolekcja powozów

Ciekawym uzupełnieniem jest wystawa kolekcji wozów i powozów używanych na ziemiach polskich na przestrzeni wieków.

Informacje na temat godzin otwarcia i cen biletów szukajcie na stronie Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

K.B.

Ośrodek CARITAS w Myczkowcach

Ogród Biblijny

Ogród Biblijny stanowi specyficzny zapis teologii Biblijnej. Jednocześnie zawiera przemyślaną i uporządkowaną katechezę o biblijnej historii zbawienia. Posadzone w Ogrodzie rośliny, które są wymienione w Biblii oraz różnego rodzaju elementy kompozycji wprowadzają w wydarzenia przedstawione w Piśmie Świętym.

Ogród Biblijny w Myczkowcach powstał na przełomie 2009 i 2010 roku. Inicjatorem tego przedsięwzięcia jest ks. Bogdan Janik, dyrektor Ośrodka, który twierdzi, że „jest to dobre miejsce do ewangelizacji przedstawienia w formie różnych roślin i modeli architektonicznych przybliżają nam treści Pisma Świętego. Odbiorca ma tu możliwość odnalezienia konkretnych cytatów z Biblii nawiązujących do konkretnego gatunku lub wydarzeń. Celem kontemplacji treści biblijnych urządzono tu miejsca siedzące. Swoistą atmosferę tego miejsca tworzy również odtwarzana w tle muzyka”.

Urządzony w formie parku linearnego zajmuje powierzchnie 80 arów. Zwiedzanie odbywa się w jednym kierunku poprzez promenadę o długości 230 m.

Do ogrodu wchodzi się przez wąską bramę.

Pierwszym elementem Ogrodu jest Księga Biblii.

„Otwarta księga stojąca na początku drogi wiodącej meandrami przez ogród biblijny oznacza, że to założenie ogrodowe, w którym jesteśmy, ma za zadanie ułatwić wyobrażenie sobie treści zawartych w Biblii. Będzie to możliwe poprzez zobaczenie roślin wymienionych na kartach Pisma Świętego, budowli i fragmentów tekstów biblijnych. Umieszczenie krótkiego wersetu: Do Pana należy ziemia i to, co ją napełnia … (Ps 24,1) daje wyraz temu, że nawet ten skrawek 80 arowej powierzchni w sercu Bieszczad należy do Pana, a to, że powstał jest znakiem błogosławieństwa i daru Bożego.”

dr hab. Zofia Włodarczyk „Ogród Biblijny w Myczkowcach”

Kolejne punkty Ogrodu:

Roślinne przedstawienie Menory, siedmioramiennego świecznika wykonanego z bukszpanu. Płomienie Menory symbolizowały obecność Boga wśród Izraelitów.

Przejście przez Morze Czerwone z sadzawką wypełnioną czerwonym grysem.

Wędrówka przez Pustynię z symbolicznym przedstawieniem laski Aarona i miedzianego węża na palu.

Góra Synaj przypominająca o wydarzeniach związanych z nadaniem Praw.

Makieta Świątyni Jerozolimskiej wykonana w skali 1:10.

Rodowód Jezusa sporządzony z żywopłotu bukszpanowego stanowi łącznik pomiędzy Starym a Nowym Testamentem.

Rzeka Jordan, miejsce Chrztu Jezusa, w formie niewielkiego strumienia.

Pustynia Judzka i żyzne pola z gatunkami zbóż uprawianymi w czasach biblijnych.

Winnica z wieżą strażniczą i kamienne kopce z winoroślami.

Kolejne trzy punkty ogrodu to odniesienie do nauk Chrystusa.

Studnia Jakuba w otoczeniu m.in. krokusów, tulipanów, hiacyntów, narcyzów, lilii.

Ogród Oliwny wprowadzający do przedstawienia Męki Pańskiej i góry Golgoty.

Pusty Grób z sadzonkami aloesu, używanego do pozyskiwania żywicy balsamicznej, którą balsamowano ciała zmarłych.

Przedstawienie Zesłania Ducha Świętego.

Ogród Biblijny w Myczkowcach jest wyjątkową atrakcją turystyczną w regionie.

W dalszej części Ośrodka można zwiedzić Park Miniatur oraz mini-zoo.

Park miniatur - Centrum Kultury Ekumenicznej

W Parku miniatur zgromadzono blisko 140 makiet cerkwi greckokatolickich, prawosłowanych oraz kościołów rzymskokatolickich z terenu południowo-wschodniej Polski, Słowacji i Ukrainy. Wszystkie miniatury wykonano w skali 1:25.

Jednym z celów powstania Centrum Kultury Ekumenicznej (CKE) było ukazanie różnorodności stylów bogatej sakralnej architektury drewnianej, poszczególnych grup etnicznych. Zaprezentowane sektory to Pogórzanie, Zamieszańcy, Łemkowie, Łemkowie słowaccy, Grupa Polsko-Ruska, Dolinianie, Teren mieszany, Bojkowie i Bojkowie ukraińscy.

Do najstarszych kościołów rzymskokatolickich na terenie Pogórza Karpackiego należą kościoły w Haczowie, Bliznem, Golcowej, Domaradzu, Humniskach i Iwoniczu. Natomiast najpiękniejsze z zachowanych XVI-wiecznych budowli znajdują się w Święcanach, Trzcinicy, Binarowej, Sękowej i Libuszy. Cztery ostatnie zostały wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Centrum Kultury Ekumenicznej w Myczkowcach ma utwierdzać w przekonaniu, że ponad tym co dzieliło poszczególne wyznania, że ponad zaszłościami historycznymi powinna zapanować Miłość. Tę prawdę przypomina napis znajdujący się nad główną bramą: „Ponad wszystkim niech będzie miłość”.

Mini-zoo

Mini-zoo położone jest we wschodnim skrzydle Ośrodka, przy stadninie koni. W dużych zagrodach można zobaczyć stado jelenia szlachetnego, kilkanaście okazów daniela płowego, kózki miniaturki, lamy oraz sarny. W klatkach i wolierach prezentują się króliki, pawie, ptactwo wodne, kilka gatunków bażanta, gołębie i kury ozdobne oraz papugi. Ciekawą atrakcją jest również świniodzik i świnka wietnamska trzymane w jednej zagrodzie.

Strona internetowa Ośrodka Wypoczynkowo-Rehabilitacyjnego w Myczkowcach

K.B.

Bieszczady historia krajoznawstwo mini-zoo muzeum Myczkowce Ogród Biblijny park miniatur religia turystyka

Zamek Królewski w Sanoku

Sanok, muzeum, zamek, historia, Bieszczady, Beksiński, podkarpackie, Dwa Karpie Jedlicze, noclegi, wystawa, ikony, sztuka

Muzeum Historyczne w Sanoku

Najstarsza wzmianka o grodzie w Sanoku pochodzi z 1150 roku. Współczesny zamek położony jest na wzgórzu (317 m n.p.m.), od wschodu oblanego wodami przepływającego w dole Sanu, a od południa Potoku Płowieckiego. Obecnie zamek jest siedzibą Muzeum Historycznego.

Z dawnego, gotyckiego założenia obronnego pozostał jedynie kamienny, piętrowy budynek główny na planie prostokąta. Został on w latach 1523-1548 przebudowany przez ówczesnego starostę sanockiego Mikołaja Wolskiego. Surowa bryła ozdobiona jest tylko renesansowymi obramowaniami okien. Pierwotne skrzydła północne i południowe zostały rozebrane odpowiednio w XVIII wieku i XX wieku. W 2011 roku dobudowano skrzydło południowe, nawiązując architekturą do historycznej budowli. To w tym skrzydle mieści się galeria obrazów Zdzisława Beksińskiego, uznanego współczesnego malarza. Artysta cały swój dorobek przekazał na rzecz Muzeum Historycznego. Jego figura odlana w brązie stoi na sanockim Rynku.

Wystawy stałe w Muzeum Historycznym

Wśród stałych ekspozycji Muzeum, na szczególną uwagę zasługuje kolekcja ikon, która jest jedną z najcenniejszych w Polsce, a także kolekcja katolickiej sztuki sakralnej z regionu i zbiory etnograficzne, w tym cenna kolekcja ceramiki pokuckiej.

Sztuka sakralna – wystawę tworzą eksponaty pochodzące z kościołów i kapliczek z diecezji przemyskiej. Są to w większości dzieła anonimowych twórców. Najstarszym zabytkiem jest kamienna chrzcielnica (2. połowa XV wieku) z nieistniejącego gotyckiego kościoła pw. św. Archanioła Michała w Sanoku.

Galeria Zdzisława Beksińskiego – jest to największa na świecie, bo licząca blisko 600 prac, ekspozycja prezentująca bogatą i różnorodną twórczość jednego z najbardziej intrygujących współczesnych artystów. Pokazy multimedialne przybliżają sylwetkę tego twórcy.

Sztuka cerkiewna – wystawa liczy ponad 1200 eksponatów. Można zobaczyć najwcześniejsze przykłady malarstwa cerkiewnego oraz przedmioty liturgiczne takie jak: utensylia, drewniane i polichromowane krzyże ręczne, chorągwie, szaty, czy starodruki, które pochodzą z prawosławnych i greckokatolickich cerkwi z terenów południowo-wschodniej Polski i dzisiejszej Ukrainy.

Portret XVII – XIX w. – osoby uwiecznione na prezentowanych portretach były związane z ziemią sanocką poprzez pochodzenie, zajmowane pozycje lub koligacje rodzinne. Obiekty w większości zostały przejęte po II wojnie światowej od szlacheckiej rodziny Załuskich z Pałacu w Iwoniczu.

Sztuka współczesna – ekspozycja obejmuje ponad 220 dzieł 69 polskich i zagranicznych artystów, związanych z wybranymi zjawiskami w sztuce polskiej i zagranicznej minionego i obecnego stulecia. Główny trzon kolekcji stanowią dzieła polskich artystów powstałe we Francji, przekazane do muzeum przez darczyńców – Franciszka Prochaskę i jego żonę Marię.

Zbrojownia i schron obserwacyjny – na wystawie zaprezentowano rozwój uzbrojenia od wczesnego średniowiecza po okres II wojny światowej. Jednym z najciekawszych elementów jest oryginalny schron wybudowany w 1940 roku.

Ceramika Pokucka – kolekcja liczy ponad 500 eksponatów i jest to tego typu zbiór w Polsce. Należy wiedzieć, że Pokucie to kraina położona w Karpatach Wschodnich, w górnym biegu Prutu i Czeremoszu, na terenie dzisiejszej Ukrainy. Miejscowa ludność, Huculi, zajmowała się pasterstwem, rolnictwem i rzemiosłem. Naczynia pokuckie wykonywano z łatwo topliwych glin żelazistych i oblewane szkliwem ołowiowym.

Archeologia – wystawa przedstawia w układzie chronologicznym kulturę materialną społeczności żyjących w okolicach Sanoka, począwszy od epoki kamienia, a kończąc na okresie nowożytnym.

Galeria Mariana Kruczka – artysta uprawiał malarstwo, rzeźbę, grafikę. Z kombinacji znalezionych przedmiotów, takich jak części maszyn, trybów, drutów, śrub, koralików, muszelek, tworzył oryginalną sztukę z pogranicza ludowej baśniowości i zwierzęcej fantastyki.

Prowadzone prace archeologiczne potwierdziły istnienie wczesnośredniowiecznego grodu obronnego na północnej stronie wzgórza zamkowego. Na odkrytych fundamentach gotyckiej wieży wzniesiono taras widokowy na dolinę Sanu i miasto. Wokół zamku uporządkowano zieleńce i poprowadzono ścieżki spacerowe.

Strona Muzeum z aktualnymi godzinami zwiedzania

K.B.

Beksiński Bieszczady historia ikony muzeum podkarpackie Sanok zamek

Ścieżka przyrodnicza “Rymanów Zdrój”

Rymanów Zdrój, Beskid Niski, ścieżka przyrodnicza, Wołtuszowa, Polana Zbójnicka, łemkowszczyzna, Jaga Kora, Łemkowie, na szlaku, wędrowanie, turystyka piesza, przyroda, natura, las, Zamczyska

Ścieżka przyrodnicza "Rymanów Zdrój"

Ścieżka przyrodnicza “Rymanów Zdrój” przebiega w większości przez tereny leśne. Ma za zadanie zapoznanie turystów z walorami przyrodniczymi lasów położonych w leśnictwie Rymanów Zdrój. Na ścieżce wyznaczonych jest 17 stanowisk z ciekawymi informacjami. Ścieżka ta ukazuje również wpływ człowieka, w tym pracę leśników, na wygląd i funkcjonowanie biocenoz leśnych.

Ścieżka przyrodnicza “Rymanów Zdrój” jest jedną z najpopularniejszych tras pieszych w tym rejonie. Oznakowana jest biało-czerwonym kółkiem i ma długość około 8,5 km. Jej przejście, spacerowym tempem zajmuje 3-4 godzin.

Stanowiska na trasie ścieżki przyrodniczej:

Historia Rymanowa Zdroju
Torfowisko
Zamczyska – góra 561 m n.p.m.
Mrowisko
Wierchowa – punkt widokowy
Paprocie
Ochrona Lasu
Kopalnia
Pomnik przyrody Daglezja
Karmisko dla zwierząt leśnych
Skrzypy
Polana Horodziska
Środowisko łąkowe – Polana Wilcza
Barwinek pospolity
Wołtuszowa Cerkwisko
Remiza dla ptaków
Punkt czynnej ochrony płazów

Fragment mapy Rymanów Zdrój i okolice, Wydawnictwo Compass.

1. Historia Rymanowa Zdroju

Historia Rymanowa Zdroju jest nierozerwalnie związana z rodziną Potockich, którzy nabyli tutejsze dobra w 1872 roku. Nowi właściciele, hr. Stanisław Potocki i jego żona Anna z Działyńskich Potocka należeli do grona patriotycznych, światłych i gospodarnych rodzin szlacheckich. Podczas wycieczki, zorganizowanej 16 sierpnia 1876 roku, hrabia Stanisław Potocki odkrył obfite źródła mineralne w dolinie Taboru. Analiza chemiczna potwierdziła właściwości lecznicze wód.

Istniejące tu źródła mineralne rozdzielono na trzy zdroje. Potoccy nadali im nazwy od imion członków rodziny Anny Działyńskiej-Potockiej: ojca Tytusa Działyńskiego, matki Celestyny z Zamojskich Działyńskiej oraz ciotki Klaudii Działyńskiej. Oficjalnie uzdrowisko zostało otwarte w 1881 roku.

2. Torfowisko

Torfowisko to zbiorowisko roślin łąkowo-bagiennych i błotnych, z których wytwarzane są złoża torfu. Torfowiska powstają w obniżeniach terenu i na podłożu trudno przepuszczalnym, w klimacie umiarkowanym i chłodnym. Rośliny torfotwórcze wykazują nieograniczony wzrost tzn. że starsze części stopniowo obumierają i tym samym powiększają pokłady torfu.

Najważniejszą rolę odgrywają mchy, głównie torfowce oraz turzyce, a w niektórych typach torfowisk również krzewiki i wrzosowate. Torfowiska traktowano do niedawna jako nieużytki, dziś docenia się ich ważną rolę w retencji wody (zdolność zatrzymywania wody).

3. Góra Zamczyska 561 m n.p.m.

Góra Zamczyska dominuje w krajobrazie tej części Beskidu Niskiego zwanego Wzgórzami Rymanowskimi. Widziana od strony Rymanowa wyróżnia się uskokowym profilem, odmiennym od okolicznych, krągłych szczytów. Taki kształt góry jest pozostałością po wałach grodziska. Nazwa góry oraz podania ludowe mówią o istniejącym tu niegdyś zamku. Podobno z ruin tego zamku pobierano kamień na budowę kościoła parafialnego w Rymanowie.

Na kulminacji góry od strony północno-wschodniej stwierdzono dobrze zachowany wał kamienno-ziemny o szerokości 3,5 do 5 metrów i wysokości dochodzącej do 1,5 metra, wał zachował się również od strony południowo-wschodniej.

Góra Zamczyska w zimowej odsłonie

4. Wierchowa - punkt widokowy

Polanka zlokalizowana jest na zboczach góry Zamczyska. Rozpościera się z niej widok, między innymi na górę Żabią i Kopiec. Polana jest otoczona młodym lasem (zwanym przez leśników młodnikami).

5. Mrowisko

Mrowiska składają się z części podziemnej, sięgającej niekiedy do głębokości 2 m i nadziemnej, w kształcie kopca z igliwia, gałązek, ziaren piasku i kawałków żywicy. Mrówki spełniają istotną rolę w ograniczaniu liczebności szkodliwych owadów leśnych, szczególnie w początkowych okresach gradacji. Ze względu na korzyści, jakie dają lasom, mrówki zostały objęte ochroną, a niszczenie mrowisk jest karalne.

6. Paprocie

Paprocie rosną najczęściej w cienistych lasach, rzadziej na mokrych łąkach. Ścisłej ochronie gatunkowej podlegają: długosz królewski, pióropusznik strusi, podrzeń żebrowiec, języcznik zwyczajny, salwinia pływająca. Ochronie częściowej podlega paprotka zwyczajna. Jednak na trasie ścieżki spotyka się najczęściej naręcznicę samczą.

7. Ochrona lasu

W ochronie lasu ważną rolę odgrywa zabezpieczenie lasu przed zniszczeniem przez czynniki abiotyczne (pożary leśne, przemysłowe zanieczyszczenia powietrza) oraz czynniki klimatyczne (huragany, okiść, mróz, wysokie temperatury, grad, nadmiar wilgoci lub jej brak). Istotna jest też ochrona przed nadmiernym użytkowaniem ściółki, brakiem lub nadmiarem poszczególnych składników substancji pokarmowych w glebie. Spośród szkodników największe znaczenie mają owady, zwłaszcza wykazujące tendencję do masowego występowania.

8. Kopalnia

W lasach całego Beskidu Niskiego można spotkać opuszczone kopalnie, zapadnięte kopanki i rdzewiejące kiwony. Są to pozostałości po eksploatacji ropy naftowej. Ropa znalazła się w centrum zainteresowania, gdy w 1853 roku w aptece Mikolascha we Lwowie Ignacy Łukasiewicz wydestylował z ropy naftowej, naftę świetlną, która w czasie spalania dawała jasny, niekopcący płomień. Więcej do poczytania o Ignacym Łukasiewiczu i historii nafty znajdziecie na blogu: Ignacy Łukasiewicz – pierwszy nafciarz

Ze względu na zagrożenie skażenia wód mineralnych, prace przy wydobyciu ropy w okolicach Rymanowa Zdroju zostały wstrzymane, a ostateczna likwidacja odwiertu nastąpiła w 1921 roku.

9. Daglezja - pomnik przyrody

Daglezja, czyli jedlica zielona, jest to gatunek, który pierwotnie występował w zachodniej części Ameryki Północnej. Obecnie wprowadzanie obcych gatunków do lasów jest niedopuszczalne. Jednak w przedwojennej Europie właściciele lasów ulegali „modzie” na nierodzime gatunki drzew leśnych.

10. Karmisko

Duże ssaki występujące w lesie to przeważnie roślinożercy. Zjadają one w dużych ilościach roślinność trawiastą, zioła, krzewinki, pędy i liście krzewów oraz owoce i korę drzew leśnych. W okresie zimowym naturalna baza pokarmowa dla zwierzyny ulega znacznemu zmniejszeniu. Dokarmianie zwierzyny karmą przygotowaną przez człowieka ma na celu uzupełnienie niedostatku naturalnego pożywienia i przetrwanie przez zwierzynę zimy w dobrej kondycji.

11. Skrzypy

Skrzyp bierze swoją nazwę od charakterystycznego dźwięku, jaki wydaje podczas ściskania rośliny. Skrzyp skrzypi, ponieważ błony komórek są przesycone krzemionką. Niektóre gatunki skrzypów, jak skrzyp polny, łąkowy i leśny mają znaczenie lecznicze. Natomiast skrzyp olbrzymi, który dorasta nawet do 2 metrów, podlega ścisłej ochronie.

12. Polana Horodziska

Nazwa polany Horodziska sugeruje, że istniało tu osadnictwo grodowe z okresu średniowiecza. Być może było ono związane z Górą Zamczyska, u stóp której jest położona. Niedaleko polany przepływa Czarny Potok, którego nazwa pochodzi od ciemnych łupków pokrywających dno i brzegi. Na początku polany Horodziska znajdują się kapliczka św. Huberta, skład drewna oraz odwiert wody mineralnej. Największą atrakcją tego miejsca są kwitnące jesienią kwiaty zimowita jesiennego często mylonego z krokusem. Zimowit jesienny podlega ścisłej ochronie gatunkowej.

13. Polana Wilcza

Polany leśne z uwagi na połączenie łąki z otaczającym je lasem to szczególnie bogate środowisko flory i fauny. Z rzadkich gatunków roślin będących pod całkowitą ochroną występuje zimowit jesienny i kilka gatunków storczyków. Płazy i gady reprezentowane są na tym stanowisku przez kumaka nizinnego i górskiego, ropuchę szarą, żabę trawną, salamandrę plamistą, padalca, jaszczurkę żyworódkę i zwinkę oraz żmiję zygzakowatą i zaskrońca.

14. Barwinek pospolity

Barwinek pospolity jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Barwinek pospolity jest trujący, zawiera alkaloidy, flawonoidy, sole mineralne, kwasy organiczne (mrówkowy, bursztynowy). Jest wykorzystywany w ziołolecznictwie, ponieważ obniża ciśnienie, wykazuje działanie przeciwkrwotoczne, działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy. Barwinek kwitnie od marca do maja.

15. Wołtuszowa

Wołtuszowa jest to nieistniejąca wieś lokowana na prawie wołoskim w 1470 roku pod nazwą „Baluthowa”, na terenie rymanowskich dóbr rodu Sienieńskich. W ramach „Akcji Wisła” w 1945 roku całą ludność przesiedlono na Ukrainę, w rejon Tarnopola. Opustoszałą wieś spalił oddział UPA, aby Polacy nie mogli jej zająć. Cerkiew z 1899 r. pw. Opieki NMP została rozebrana w 1953 r. Na wschód od cerkwiska, na zboczu, znajduje się cmentarz. Wśród ocalałych nagrobków jest jeden z zachowaną datą 1889 r.

Kolejnym ciekawym przystankiem jest polanka z rzeźbami beskidzkich zbójników, popularnie nazywana Polaną Zbójnicką.

W zimie zbóje również pilnują polany i opowiadają swoją historię.

16. Remiza dla ptaków

Remizy dla ptaków są to powierzchnie, na których gospodaruje się wyłącznie pod kątem stworzenia optymalnych egzystencji dla ptaków. Remizy zajmują obszar porośnięty drzewami i krzewami (grab, buk, jarzębina, czeremcha, głóg, bez, trzmielina, kruszyna, róże ), których owoce są chętnie spożywane przez ptaki, a także występuje stałe, dostępne źródło wody. W zakrzaczeniach ptaki znajdują korzystne warunki do zakładania gniazd. W celu uzupełnienia miejsc lęgowych rozwiesza się budki lęgowe.

17. Punkt czynnej ochrony płazów

Płazy w okolicy Rymanowa Zdroju reprezentowane są przez salamandrę plamistą i traszki oraz kumaki, żaby, ropuchy i rzekotkę drzewną. Płazy są drapieżnikami i wiele z nich odgrywa pożyteczną rolę, bo ich ofiarą padają larwy i owady związane ze strefą dna lasu.

Ścieżka opracowana i wytyczona została przez Nadleśnictwo Rymanów.

Źródło: J. Tomkiewicz, W. Zagórski, „Ścieżka przyrodnicza Rymanów Zdrój”, Rocznik Rymanowa Zdroju 2003, Stowarzyszenie Przyjaciół Rymanowa Zdroju.

Zdjęcia: K.B.

Ścieżka przyrodnicza “Rymanów Zdrój” w zimowej scenerii

Beskid Niski historia Łemkowie na szlaku przyroda Rymanów Zdrój ścieżka przyrodnicza wędrowanie Wołtuszowa Zamczyska

Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach

muzeum pttk, gorlice, bitwa gorlicka, historia, ziemia gorlicka, łemkowie, łemkowszczyzna, pogórzanie, I wojna światowa, ignacy łukasiewicz, ropa naftowa, nafta, lampa naftowa, przemysł naftowy, noclegi, jedlicze

Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach funkcjonuje od 1957 roku. Obecnie dysponuje 13 pomieszczeniami wystawienniczymi, znajdującymi się w piwnicach, na parterze i na pierwszym piętrze dwóch sąsiadujących ze sobą połączonych budynków (ul. Wąska 7-9).

W zbiorach placówki znajdują się eksponaty pogrupowane tematycznie w cztery działy:

Historia miasta Gorlice
Początki przemysłu naftowego na Ziemi Gorlickiej oraz działalność Ignacego Łukasiewicza
Wystawa pamiątek wojennych. Bitwa Gorlicka 1915
Etnografia Pogórzan i Łemków

Historia miasta Gorlice

Gorlice zostały założone w1354 roku przez rycerza Dersława Karwacjana jako tzw. miasto prywatne. Na ekspozycji, obejmującej jedno pomieszczenie na parterze, są prezentowane m.in. znaleziska i wykopaliska pochodzące z regionu Gorlic takie jak narzędzia z epoki kamienia, monety, herby i pieczęcie miasta, a także starodruki, dokumenty i przedmioty należące do tutejszych cechów rzemieślniczych, które działały na przestrzeni wieków.

W kolekcji znajduje się także oryginalny miecz katowski z XVII w., ma on na głowni łaciński napis „Fide sed cvi vide” (Bądź wierny lecz bacz komu), oraz znak kata “mistrza sprawiedliwości świętej”.

Ponadto można zobaczyć meble i wyposażenie pochodzące z dworów gorlickich i okolicznych.

Początki przemysłu naftowego na Ziemi Gorlickiej oraz działalność Ignacego Łukasiewicza

Ekspozycja poświęcona tematyce ropy naftowej, która tutejszym mieszkańcom była znana i wykorzystywana przez nich w celach gospodarczych „od zawsze” umieszczona jest w pomieszczeniu na parterze. XIX wieczną tradycję Gorlic będących kolebką polskiego przemysłu naftowego ilustrują dokumenty i pamiątki związane z pobytem Ignacego Łukasiewicza w mieście. Wynalazca pracował w Gorlicach w latach 1853-1858. To właśnie tutaj otrzymał z ropy najlepszą naftę, której użył w udoskonalonej przez siebie lampie. Dzięki Łukasiewiczowi Gorlice były pierwszym na świecie miastem, które zostało oświetlone za pomocą ulicznej lampy naftowej. Nastąpiło to w 1985 roku i od tego momentu datuje się początek rozwoju przemysłu naftowego w gorlickiem.

Wśród prezentowanych eksponatów można zobaczyć oryginalny alembik aptekarski pochodzący z pierwszej połowy XIX w. używany przez Łukasiewicza do destylacji ropy oraz odtworzony fragment starej apteki z niektórymi naczyniami i sprzętami pochodzącymi z laboratorium Łukasiewicza.

Późniejszy rozwój kopalnictwa naftowego ilustrują miniatury świdrów wiertniczych systemu udarowego i rotacyjnego eksponowane wraz z modelami nowoczesnych wież wiertniczych rozmaitych typów. Ciekawą ekspozycję stanowi bogaty zestaw produktów naftowych otrzymanych z ropy naftowej w miejscowej rafinerii. Ekspozycję uzupełnia ciekawa kolekcja stołowych lamp naftowych znanych firm austriackich i niemieckich oraz zbiór lamp górniczych, kolejarskich, kaganków oliwnych i lichtarzy.

Godnym zwrócenia uwagi eksponatem jest prezentowana figurka Chrystusa Frasobliwego pochodząca z 1593 roku. Rzeźba ta pochodzi z kapliczki stojącej przy skrzyżowaniu gorlickich ulic Kościuszki i Węgierskiej. W tym miejscu Ignacy Łukasiewicz w 1854 roku zapalił pierwszą na świecie uliczną lampę naftową.

Wystawa pamiątek wojennych. Bitwa Gorlicka 1915

Tematyka I wojny światowej na ziemiach gorlickich obejmuje wystawy zajmujące łącznie 7 pomieszczeń na parterze i w piwnicach muzeum. Zgromadzono tu pamiątki przełomowej bitwy, stoczonej przez połączone siły austriacko-węgiersko-niemieckie z wojskami rosyjskimi. Krwawa bitwa rozpoczęta 2 maja 1915 roku w zasadniczy sposób zdecydowała o dalszych losach frontu wschodniego. W jej wyniku Gorlice niemal doszczętnie zostały zniszczone.

Dział ten podzielony jest na sześć ekspozycji:

Cisza przed burzą – mundury, odznaczenia, karykatury, przedmioty należące do żołnierzy trzech walczących na Ziemi Gorlickiej armii: astro-węgierskiej, niemieckiej i rosyjskiej.

Dni grozy w Gorlicach – elementy wyposażenia i uzbrojenia żołnierzy w okresie walk na przełomie 1914/1915 roku oraz makieta przedstawiająca specyfikę wojny pozycyjnej.

Bitwa Gorlicka 2 maja 1915 r. – makieta plastyczna o wymiarach 2,5 m x 5 m przybliżająca rozmieszczenie jednostek oraz ich przemieszczanie się w pierwszym dniu Bitwy.

Krajobraz po bitwie – materiały dotyczące budowy cmentarzy wojennych oraz przykłady przedmiotów wciąż odnajdywanych, które świadczą o ciężkich walkach w tym regionie.

Gorlice w gruzach – fotografie ukazujące ogrom zniszczeń jakim uległo miasto w wyniku działań wojennych w okresie od 15 listopada 1914 do 2 maja 1915 r.

Ekspozycja figur woskowych – prezentuje postacie związane z wojennymi losami miasta i regionu.

Prezentowane zbiory dopełnione są planszami, szkicami, mapami wojskowymi oraz przedmiotami należącymi do żołnierzy.

Etnografia Pogórzan i Łemków

Eksponaty tego działu zawierają elementy kultury materialnej Pogórza Gorlickiego i Łemkowszczyzny. W sali stylizowanej na wnętrze chałupy z przełomu XIX i XX wieku prezentowane są miedzy innymi: sprzęty używane w gospodarstwie domowym, stroje Pogórzan i Łemków oraz rzemiosło artystyczne.

W tej części znajduje się ekspozycja poświęcona Bohdanowi Ihorowi Antonyczowi, poecie łemkowskiemu, który urodził się w Nowicy koło Gorlic.

Aktualne informacje o wystawach i wydarzeniach znajdziecie na stronie Muzeum.

K.B.

bitwa gorlicka Gorlice historia ignacy łukasiewicz Łemkowie małopolskie muzeum Pogórzanie ropa naftowa

Zamek – Muzeum w Łańcucie

Łańcut, muzeum, zamek, zespół pałacowo-parkowy, pomnik historii, historia, podkarpackie, Lubomirscy, Potoccy, zamek Lubomirskich i Potockich w Łańcucie, zwiedzanie, turystyka, krajoznawstwo, wozownia, stajnie, pojazdy konne, Lubomirski, Potocki,

Zamek w Łańcucie, inaczej zamek Lubomirskich i Potockich w Łańcucie, jest jedną z najpiękniejszych zachowanych rezydencji arystokratycznych w Polsce. Obecnie w zamku mieści się siedziba Muzeum – Zamku w Łańcucie. Zamek może się pochwalić niezwykłymi wnętrzami mieszkalnymi oraz interesującą kolekcją pojazdów konnych.

Zamek został wzniesiony na polecenie Stanisława Lubomirskiego w latach 1629-1642. Jak na tamte czasy była to nowoczesna rezydencja typu „palazzo in fortezza”, składająca się z budynku mieszkalnego z wieżami w narożach otoczonego fortyfikacjami bastionowymi. W drugiej połowie XVIII wieku Izabella z Czartoryskich Lubomirska przekształciła fortecę w zespół pałacowo-parkowy.

Po śmierci księżnej marszałkowej Lubomirskiej, posiadłość stała się własnością jej wnuka Alfreda I Potockiego, który utworzył tutaj w 1830 roku ordynację. Z kolei jego syn Alfred II Józef był ściśle związany z dworem habsburskim, przez co w Łańcucie bywał bardzo rzadko. Z tego powodu zamek i park były mocno zaniedbanie.

Później zamek przeszedł w ręce Romana Potockiego, który z żoną Elżbietą z Radziwiłłów, przywrócił mu dawną świetność. Po gruntownej przebudowie i modernizacji, łańcucki zespół pałacowo-parkowy stał się jedną z najbardziej luksusowych rezydencji w Europie kontynentalnej. Bywało tu wielu przedstawicieli znakomitych rodów arystokratycznych oraz znanych dyplomatów. Często przyjeżdżali tutaj arcyksiążęta Rudolf oraz Franciszek Ferdynand. Na początku XX wieku ordynacja łańcucka zajmowała piąte pod względem wielkości miejsce w Polsce.

Od 1915 roku ordynatem na Łańcucie był Alfred III Potocki. W tym czasie do Łańcuta często przybywali przedstawiciele rodów królewskich, arystokracja polska i zagraniczna oraz politycy. Podejmowano tutaj m.in. króla rumuńskiego Ferdynanda z małżonką oraz Jerzego księcia Kentu z żoną. W 1944 roku Alfred III Potocki musiał opuścić Łańcut. Na szczęście w czasie działań podczas II wojny światowej zamek nie ucierpiał. Po tych wydarzeniach, zamek wraz z parkiem został przejęty przez Ministerstwo Kultury i Sztuki.

Na tle innych magnackich rezydencji w Polsce, zamek w Łańcucie wyróżnia się najstarszymi i najpiękniejszymi wnętrzami.

Do najstarszych zachowanych należą Wielka Sień, Sala pod Stropem oraz Sala pod Zodiakiem. Pochodzą one z lat 40-tych XVII wieku.

Liczną grupę stanowią wnętrza, które powstały w XVIII wieku. Wśród nich zachowały się: Apartament Brennowski, Pokój Pompejański, Apartament Chiński, Apartament Turecki, Sala Kolumnowa, Sypialnia księżnej Marszałkowej, Salon Bouchera. Z tego samego czasu pochodzą również: Salon Rokokowy i Galeria Rzeźb.

Najbardziej reprezentacyjne komnaty powstały na początku XIX wieku na I piętrze skrzydła zachodniego i są to: Sala Balowa i Wielka Jadalnia.

Z kolei na przełomie XIX i XX wieku zaaranżowano wiele wnętrz, z których większość przetrwała do dziś w prawie niezmienionej formie. Do najciekawszych należą m.in.: Biblioteka, Salon Narożny, Jadalnia nad Bramą i pokoje kąpielowe.

W wymienionych pomieszczeniach znajdują się liczne dzieła sztuki. Do najcenniejszych należą m.in. autoportret Sofonisby Anguissoli z 1556 roku oraz rzeźba Antonia Canovy przedstawiająca Henryka Lubomirskiego jako Amora. Najstarsze eksponaty są częścią kolekcji tworzonej jeszcze przez księżną marszałkową Lubomirską, które znalazły się w Łańcucie w drugiej połowie XVIII wieku. Prezentowane wyposażenie wnętrz służyło dawniej celom użytkowym, ale też i dekoracyjnym.

W łańcuckim Muzeum możemy podziwiać różnorodne kolekcje mebli, sreber, porcelany, szkła, tkanin, instrumentów muzycznych, a także malarstwa i grafiki oraz bogaty księgozbiór. Warto podkreślić, że znajduje się tu największy w Polsce i najlepiej zachowany przykład biblioteki magnackiej. Wielkość kolekcji liczy 22 tysiące woluminów.

Zespół pałacowy otacza stary, malowniczy park o charakterze angielskiego parku krajobrazowego. Park obejmuje obszar 36 ha i dzieli się na park wewnętrzny oraz park zewnętrzny poza fosą na wschód od zamku. W skład parku wewnętrznego wchodzą Ogród Włoski, Ogród Różany i Ogród Bylinowy. Wśród drzew znaleźć można glorietę z 1800 roku.

Na terenie parku znajduje się również szereg obiektów zabytkowych, takich jak Oranżeria, Zameczek Romantyczny, ujeżdżalnia, stajnie, wozownia, szkoła muzyczna (dawniej dom ogrodników) oraz Storczykarnia.

Stajnie posiadają zachowaną oryginalną część dla koni wierzchowych oraz Szorownię Galową i Hol, w których ustawiono pojazdy konne z Muzealnej Kolekcji Pojazdów.

Muzeum w Łańcucie posiada dwie oddzielne kolekcje pojazdów konnych: kolekcję historyczną związaną z rezydencją po rodzinie Potockich i ta liczy 55 pojazdów oraz kolekcję muzealną, gromadzoną po II wojnie i wciąż otwartą, liczącą obecnie prawie 80 pojazdów.

W 2005 roku zespół zamkowo-parkowy w Łańcucie został wpisany na listę pomników historii.

Na oficjalnej stronie Muzeum-Zamek w Łańcucie znajdziecie aktualne informacje dotyczące godzin otwarcia, cen biletów wstępu, zasad zwiedzania, a także dowiecie się dlaczego w Muzeum kapcie są obowiązkowe.

Możecie też odbyć wirtualny spacer po parterze oraz pierwszym i drugim piętrze zamku.

K.B.