Muzeum Historyczne w Sanoku
Najstarsza wzmianka o grodzie w Sanoku pochodzi z 1150 roku. Współczesny zamek położony jest na wzgórzu (317 m n.p.m.), od wschodu oblanego wodami przepływającego w dole Sanu, a od południa Potoku Płowieckiego. Obecnie zamek jest siedzibą Muzeum Historycznego.
Z dawnego, gotyckiego założenia obronnego pozostał jedynie kamienny, piętrowy budynek główny na planie prostokąta. Został on w latach 1523-1548 przebudowany przez ówczesnego starostę sanockiego Mikołaja Wolskiego. Surowa bryła ozdobiona jest tylko renesansowymi obramowaniami okien. Pierwotne skrzydła północne i południowe zostały rozebrane odpowiednio w XVIII wieku i XX wieku. W 2011 roku dobudowano skrzydło południowe, nawiązując architekturą do historycznej budowli. To w tym skrzydle mieści się galeria obrazów Zdzisława Beksińskiego, uznanego współczesnego malarza. Artysta cały swój dorobek przekazał na rzecz Muzeum Historycznego. Jego figura odlana w brązie stoi na sanockim Rynku.
Wystawy stałe w Muzeum Historycznym
Wśród stałych ekspozycji Muzeum, na szczególną uwagę zasługuje kolekcja ikon, która jest jedną z najcenniejszych w Polsce, a także kolekcja katolickiej sztuki sakralnej z regionu i zbiory etnograficzne, w tym cenna kolekcja ceramiki pokuckiej.
Sztuka sakralna – wystawę tworzą eksponaty pochodzące z kościołów i kapliczek z diecezji przemyskiej. Są to w większości dzieła anonimowych twórców. Najstarszym zabytkiem jest kamienna chrzcielnica (2. połowa XV wieku) z nieistniejącego gotyckiego kościoła pw. św. Archanioła Michała w Sanoku.
Galeria Zdzisława Beksińskiego – jest to największa na świecie, bo licząca blisko 600 prac, ekspozycja prezentująca bogatą i różnorodną twórczość jednego z najbardziej intrygujących współczesnych artystów. Pokazy multimedialne przybliżają sylwetkę tego twórcy.
Sztuka cerkiewna – wystawa liczy ponad 1200 eksponatów. Można zobaczyć najwcześniejsze przykłady malarstwa cerkiewnego oraz przedmioty liturgiczne takie jak: utensylia, drewniane i polichromowane krzyże ręczne, chorągwie, szaty, czy starodruki, które pochodzą z prawosławnych i greckokatolickich cerkwi z terenów południowo-wschodniej Polski i dzisiejszej Ukrainy.
Portret XVII – XIX w. – osoby uwiecznione na prezentowanych portretach były związane z ziemią sanocką poprzez pochodzenie, zajmowane pozycje lub koligacje rodzinne. Obiekty w większości zostały przejęte po II wojnie światowej od szlacheckiej rodziny Załuskich z Pałacu w Iwoniczu.
Sztuka współczesna – ekspozycja obejmuje ponad 220 dzieł 69 polskich i zagranicznych artystów, związanych z wybranymi zjawiskami w sztuce polskiej i zagranicznej minionego i obecnego stulecia. Główny trzon kolekcji stanowią dzieła polskich artystów powstałe we Francji, przekazane do muzeum przez darczyńców – Franciszka Prochaskę i jego żonę Marię.
Zbrojownia i schron obserwacyjny – na wystawie zaprezentowano rozwój uzbrojenia od wczesnego średniowiecza po okres II wojny światowej. Jednym z najciekawszych elementów jest oryginalny schron wybudowany w 1940 roku.
Ceramika Pokucka – kolekcja liczy ponad 500 eksponatów i jest to tego typu zbiór w Polsce. Należy wiedzieć, że Pokucie to kraina położona w Karpatach Wschodnich, w górnym biegu Prutu i Czeremoszu, na terenie dzisiejszej Ukrainy. Miejscowa ludność, Huculi, zajmowała się pasterstwem, rolnictwem i rzemiosłem. Naczynia pokuckie wykonywano z łatwo topliwych glin żelazistych i oblewane szkliwem ołowiowym.
Archeologia – wystawa przedstawia w układzie chronologicznym kulturę materialną społeczności żyjących w okolicach Sanoka, począwszy od epoki kamienia, a kończąc na okresie nowożytnym.
Galeria Mariana Kruczka – artysta uprawiał malarstwo, rzeźbę, grafikę. Z kombinacji znalezionych przedmiotów, takich jak części maszyn, trybów, drutów, śrub, koralików, muszelek, tworzył oryginalną sztukę z pogranicza ludowej baśniowości i zwierzęcej fantastyki.
Prowadzone prace archeologiczne potwierdziły istnienie wczesnośredniowiecznego grodu obronnego na północnej stronie wzgórza zamkowego. Na odkrytych fundamentach gotyckiej wieży wzniesiono taras widokowy na dolinę Sanu i miasto. Wokół zamku uporządkowano zieleńce i poprowadzono ścieżki spacerowe.
Strona Muzeum z aktualnymi godzinami zwiedzania
K.B.
