Tag: Pogórzanie

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Muzeum Budownictwa Ludowego Sanok noclegi Jedlicze Łemkowie Bojkowie Pogórzanie Dolinianie nafta Galicja

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku zostało otwarte dla zwiedzających w 1966 roku z inicjatywy ówczesnego wojewódzkiego konserwatora zabytków Jerzego Tura oraz pierwszego dyrektora Muzeum Ziemi Sanockiej Aleksandra Rybickiego. Na wstępie trzeba podkreślić, że jest to największe pod względem liczby zgromadzonych obiektów muzeum etnograficzne w Polsce.

Historia Skansenu

O historii Skansenu można poczytać na oficjalnej stronie.

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Obiekty w Skansenie

Muzeum prezentuje wiejskie budownictwo Beskidu Niskiego, Bieszczadów oraz przyległych do nich pogórzy. Jest podzielone na sektory, które odpowiadają dawnym grupom etnograficznym, takim jak: Pogórzanie Wschodni i Pogórzanie Zachodni, Dolinianie, Bojkowie i Łemkowie.

Pogórzanie Zachodni

Pogórzanie zachodni to polska grupa etniczna zamieszkująca tereny od rzeki Białej na zachodzie, do historycznej, XIV-wiecznej granicy między Polską a Rusią na wschodzie (po Jasiołkę i Wisłok, od Przełęczy Dukielskiej po Krosno, Strzyżów, Czudec i Rzeszów). Grupa ta powstała w okresie średniowiecza w wyniku zasiedlenia Pogórza Ciężkowicko-Dynowskiego przez ludność z województwa krakowskiego i sandomierskiego. Podstawowym zajęciem pogórzan była uprawa roli, hodowla bydła, bartnictwo. Rozwinęło się tu również tkactwo.

Karczma z Lisznej, pow. sanocki (ok. 1890)
Dwór ze Święcan
Tartak ze Zdyni, pow. gorlicki (1904)
Chałupa z Rożnowic, pow. gorlicki (1858)
Stajnia (ok. 1890)
Piwnica (ok. 1900)
Stodoła (1891)
Chlewik dla świń (1905)
Chałupa z Rzepiennika Strzyżewskiego, pow. tarnowski (1866)
Piec garncarski (pocz. XX w.)
Chałupa z Moszczenicy, pow. gorlicki (1860)
Spichlerz z Jaszczwi, pow. krośnieński (ok. 1890)
Stodoła z Błażkowej, pow. jasielski (koniec 1. poł. XIX w.)
Maneż kieratowy z Zagórzan, pow. gorlicki (1907)
Zagroda tkacka z Korczyny, pow. krośnieński (1790)
Kapliczka szafkowa z Jaszczwi, pow. krośnieński (koniec XIX w.)
Chałupa z Ustrobnej, pow. krośnieński (1897)
Stodoła z Jaszczwi, pow. krośnieński (2. poł. XIX w.)
Wiatrak z Turaszówki, pow. krośnieński (1923)
Słup z kapliczką szafkową z Jaszczwi, pow. krośnieński (1879)

Pogórzanie Wschodni

Pogórzanie wschodni to część polskiej grupy etnograficznej wyodrębnionej z Pogórzan. Obszarowo zamieszkiwali Pogórze Strzyżowskie, Pogórze Bukowskie, Pogórze Dynowskie oraz Kotlinę Krośnieńską po wschodniej i zachodniej stronie dorzecza rzeki Wisłok od Zydranowej na południu do Kańczugi na północy.

Wiatrak z Domaradza, pow. brzozowski (1926)
Wiatrak z Urzejowic, pow. przeworski (1902)
Dzwonek alarmowy
Chałupa z Węglówki, pow. krośnieński (1892)
Bróg (rekonstrukcja)
Pasieka (od końca XIX w. do połowy XX w.)
Chałupa z Niebocka, pow. brzozowski (1901)
Kapliczka z Nowej Wsi Czudeckiej, pow. strzyżowski (2 poł. XIX w.)
Szkoła z Wydrnej, pow. brzozowski (ok. 1880)
Chałupa z Bliznego, pow. brzozowski (ok. 1890)
Stodoła z Raczkowej, pow. sanocki (poł. XIX w.)
Chlewik ze Srogowa Dolnego, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Studnia
Krzyż z kapliczką szafkową z Jaszczwi, pow. krośnieński (ok. 1880)
Zagroda jednobudynkowa z Równego, pow. krośnieński (1824)
Zagroda jednobudynkowa z Lutczy, pow. strzyżowski (ok. 1870)
Chałupa z Dydni, pow. brzozowski (1871)
Murowana kapliczka z Jabłonki, pow. brzozowski (1890)
Stodoła z Łubna, pow. rzeszowski (koniec XIX w.)
Chałupa z Niebocka, pow. brzozowski (1892)
Stodoła z Jasienicy Rosielnej, pow. brzozowski (ok. 1850)
Piwnica ziemna tzw. „gruba” (pocz. XX w.)
Kierat konny (pocz. XX w.)
Kościół pw. św. Mikołaja Cudotwórcy z Bączala Dolnego (1667)
Plebania rzymskokatolicka z Ropy, pow. gorlicki (ok. 1865)
Spichlerz z Grabownicy Starzeńskiej, pow. brzozowski (1627)
Stajnia z Libuszy, pow. gorlicki (koniec XIX w.)
Stodoła z Nozdrzca, pow. brzozowski (1855)
Studnia z Woli Krzywieckiej, pow. przemyski (2. poł. XIX w.)
Chałupa z Kopytowej, pow. krośnieński (1. poł. XX w.)

Dolinianie

Dolinianie zamieszkiwali wschodnią część Dołów Jasielsko-Sanockich oraz okolice Leska, Sanoka i Mrzygłodu, na południu sięgali po pasmo Bukowicy. Była to grupa mieszana, złożona z ludności polskiej i ruskiej z niewielką domieszką ludności niemieckiej, która szybko zatraciła odrębność etniczną.

Kapliczka z Lisznej, pow. sanocki (1867)
Karczma zajezdna z Rogów, pow. krośnieński (1. poł. XIX w.)
Studnia (koniec XIX w.)
Kuźnia z Haczowa, pow. brzozowski (1855)
Remiza strażacka z Lipinek, pow. gorlicki (1934)
Szopa strażacka z Jaćmierza, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Nowosiółek, pow. leski (ok. 1910)
Zagroda z Tyrawy Solnej, pow. sanocki (ok. 1910)
Studnia z Nowosiółek (ok. 1910)
Ekspozycja urządzeń olejarskich z Siedlisk-Bogusz, pow. dębicki (okres międzywojenny)
Chałupa z Glinnego, pow. leski (ok. 1925)
Studnia z Lisznej, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Bróg z Kuźminy (pocz. XX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Posady Olchowskiej, pow. sanocki (ok. 1880)
Chałupa z Dąbrówki (1681)
Pasieka z Lisznej, pow. sanocki
Studnia z Roztoki, pow. przemyski (pocz. XX w.)
Zagroda z Nadolan (1866)
Kapliczka domkowa z Uherzec, pow. leski (1924)

Bojkowie

Bojkowie są to potomkowie osadników rusko-wołoskich, osiedlających się na terenie Bieszczadów w XV i XVI wieku.

Chałupa („chyża”) ze Skorodnego, pow. bieszczadzki (1861) ze studnią
Budynek mieszkalny ze Skorodnego, pow. bieszczadzki (1906)
Młyn wodny z Woli Komborskiej, pow. krośnieński (ok. 1880)
Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Bogurodzicy, z Grąziowej, pow. bieszczadzki (1731)
Dzwonnica ze wsi Sierakośce, pow. przemyski (1712)
Jednobudynkowa zagroda z Wołkowyi, pow. leski (pocz. XIX w.)
Cerkiew pw. św. Onufrego Pustelnika (1750)
Dzwonnica (1751)
Kostnica (XVIII w.)
Cmentarz przycerkiewny

Łemkowie

Łemkowie to wschodniosłowiańska grupa etniczna będąca potomkami rusko-wołoskich osadników zamieszkujących od XV wieku tereny Beskidu Niskiego po obu stronach granicy polsko-słowackiej (od Osławy i Osławicy na wschodzie, do rzeki Białej na zachodzie). Łemków dzieli się na: zachodnich (w okolicach Krynicy i górnego biegu rzeki Białej), środkowych (do rzeki Jasiołki) i wschodnich (do rzeki Osławy). Podstawą gospodarki łemkowskiej była uprawa ziemi i hodowla. Łemkowie zajmowali się również rzemiosłem.

Budynek mieszkalno-gospodarczy („chyża”) z Komańczy, pow. sanocki (1885)
Spichlerz z Komańczy (pocz. XX w.)
Spichlerz z Komańczy (pocz. XX w.)
Studnia
Chałupa („chyża”) ze Smolnika, pow. sanocki (1925)
Krzyż z Krempnej, pow. jasielski (koniec XIX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Królika Polskiego, pow. krośnieński, (koniec XIX w.)
Chałupa z Pielgrzymki (1870)
Studnia z Pielgrzymki, pocz. XX w.
Chałupa ze Zdyni, pow. gorlicki (ok. 1910)
Spichlerz (tzw. sypaniec) z Koniecznej, pow. gorlicki (ok. 1860)
Zagroda jednobudynkowa z Klimkówki, pow. gorlicki (ok. 1920)
Cerkiew pw. Narodzenia Bogurodzicy z Ropek, pow. gorlicki (1801)
Dzwonnica bramna z Ropek (1904)
Cmentarz przycerkiewny (rekonstrukcja)
Kamienna kapliczka św. Mikołaja, z Krempnej, pow. jasielski (koniec XIX w.)

Poza sektorami: Dworek podmiejski Stupnickich z Sanoka (poł. XIX w.), dom podmiejski z Sanoka (lata 30. XX w.), Kuźnia z Wyżnego, pow. strzyżowski (2. poł. XIX w.)

Miasteczko Galicyjskie

Dużą atrakcję stanowi sektor małomiasteczkowy, stanowiący rekonstrukcję zabudowy ryku dawnego galicyjskiego miasteczka ze wszystkimi jego funkcjami. Można tu zobaczyć m.in. sklepy różnych branż, urząd gminy, synagogę, domy rzemieślników. Na terenie miasteczka umiejscowione są domy przeniesione z Jedlicza, Dębowca, Jaślisk, Sanoka, Brzozowa, Jaćmierza, Niebylca, Birczy, Rybotycz, Sokołowa i Starej Wsi, a także dom żydowski z Ustrzyk Dolnych i remiza z Golcowej.

Sektor naftowy

Ze względu na fakt, że Podkarpacie jest najstarszych ośrodkiem górnictwa naftowego na świecie, a rafinerie i kopalnie ropy naftowej istniały tutaj już przed 1884 rokiem, to wyjątkową częścią Muzeum jest sektor kopalnictwa naftowego.

Kolekcja powozów

Ciekawym uzupełnieniem jest wystawa kolekcji wozów i powozów używanych na ziemiach polskich na przestrzeni wieków.

Informacje na temat godzin otwarcia i cen biletów szukajcie na stronie Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

K.B.

Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach

muzeum pttk, gorlice, bitwa gorlicka, historia, ziemia gorlicka, łemkowie, łemkowszczyzna, pogórzanie, I wojna światowa, ignacy łukasiewicz, ropa naftowa, nafta, lampa naftowa, przemysł naftowy, noclegi, jedlicze

Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach funkcjonuje od 1957 roku. Obecnie dysponuje 13 pomieszczeniami wystawienniczymi, znajdującymi się w piwnicach, na parterze i na pierwszym piętrze dwóch sąsiadujących ze sobą połączonych budynków (ul. Wąska 7-9).

W zbiorach placówki znajdują się eksponaty pogrupowane tematycznie w cztery działy:

Historia miasta Gorlice
Początki przemysłu naftowego na Ziemi Gorlickiej oraz działalność Ignacego Łukasiewicza
Wystawa pamiątek wojennych. Bitwa Gorlicka 1915
Etnografia Pogórzan i Łemków

Historia miasta Gorlice

Gorlice zostały założone w1354 roku przez rycerza Dersława Karwacjana jako tzw. miasto prywatne. Na ekspozycji, obejmującej jedno pomieszczenie na parterze, są prezentowane m.in. znaleziska i wykopaliska pochodzące z regionu Gorlic takie jak narzędzia z epoki kamienia, monety, herby i pieczęcie miasta, a także starodruki, dokumenty i przedmioty należące do tutejszych cechów rzemieślniczych, które działały na przestrzeni wieków.

W kolekcji znajduje się także oryginalny miecz katowski z XVII w., ma on na głowni łaciński napis „Fide sed cvi vide” (Bądź wierny lecz bacz komu), oraz znak kata “mistrza sprawiedliwości świętej”.

Ponadto można zobaczyć meble i wyposażenie pochodzące z dworów gorlickich i okolicznych.

Początki przemysłu naftowego na Ziemi Gorlickiej oraz działalność Ignacego Łukasiewicza

Ekspozycja poświęcona tematyce ropy naftowej, która tutejszym mieszkańcom była znana i wykorzystywana przez nich w celach gospodarczych „od zawsze” umieszczona jest w pomieszczeniu na parterze. XIX wieczną tradycję Gorlic będących kolebką polskiego przemysłu naftowego ilustrują dokumenty i pamiątki związane z pobytem Ignacego Łukasiewicza w mieście. Wynalazca pracował w Gorlicach w latach 1853-1858. To właśnie tutaj otrzymał z ropy najlepszą naftę, której użył w udoskonalonej przez siebie lampie. Dzięki Łukasiewiczowi Gorlice były pierwszym na świecie miastem, które zostało oświetlone za pomocą ulicznej lampy naftowej. Nastąpiło to w 1985 roku i od tego momentu datuje się początek rozwoju przemysłu naftowego w gorlickiem.

Wśród prezentowanych eksponatów można zobaczyć oryginalny alembik aptekarski pochodzący z pierwszej połowy XIX w. używany przez Łukasiewicza do destylacji ropy oraz odtworzony fragment starej apteki z niektórymi naczyniami i sprzętami pochodzącymi z laboratorium Łukasiewicza.

Późniejszy rozwój kopalnictwa naftowego ilustrują miniatury świdrów wiertniczych systemu udarowego i rotacyjnego eksponowane wraz z modelami nowoczesnych wież wiertniczych rozmaitych typów. Ciekawą ekspozycję stanowi bogaty zestaw produktów naftowych otrzymanych z ropy naftowej w miejscowej rafinerii. Ekspozycję uzupełnia ciekawa kolekcja stołowych lamp naftowych znanych firm austriackich i niemieckich oraz zbiór lamp górniczych, kolejarskich, kaganków oliwnych i lichtarzy.

Godnym zwrócenia uwagi eksponatem jest prezentowana figurka Chrystusa Frasobliwego pochodząca z 1593 roku. Rzeźba ta pochodzi z kapliczki stojącej przy skrzyżowaniu gorlickich ulic Kościuszki i Węgierskiej. W tym miejscu Ignacy Łukasiewicz w 1854 roku zapalił pierwszą na świecie uliczną lampę naftową.

Wystawa pamiątek wojennych. Bitwa Gorlicka 1915

Tematyka I wojny światowej na ziemiach gorlickich obejmuje wystawy zajmujące łącznie 7 pomieszczeń na parterze i w piwnicach muzeum. Zgromadzono tu pamiątki przełomowej bitwy, stoczonej przez połączone siły austriacko-węgiersko-niemieckie z wojskami rosyjskimi. Krwawa bitwa rozpoczęta 2 maja 1915 roku w zasadniczy sposób zdecydowała o dalszych losach frontu wschodniego. W jej wyniku Gorlice niemal doszczętnie zostały zniszczone.

Dział ten podzielony jest na sześć ekspozycji:

Cisza przed burzą – mundury, odznaczenia, karykatury, przedmioty należące do żołnierzy trzech walczących na Ziemi Gorlickiej armii: astro-węgierskiej, niemieckiej i rosyjskiej.

Dni grozy w Gorlicach – elementy wyposażenia i uzbrojenia żołnierzy w okresie walk na przełomie 1914/1915 roku oraz makieta przedstawiająca specyfikę wojny pozycyjnej.

Bitwa Gorlicka 2 maja 1915 r. – makieta plastyczna o wymiarach 2,5 m x 5 m przybliżająca rozmieszczenie jednostek oraz ich przemieszczanie się w pierwszym dniu Bitwy.

Krajobraz po bitwie – materiały dotyczące budowy cmentarzy wojennych oraz przykłady przedmiotów wciąż odnajdywanych, które świadczą o ciężkich walkach w tym regionie.

Gorlice w gruzach – fotografie ukazujące ogrom zniszczeń jakim uległo miasto w wyniku działań wojennych w okresie od 15 listopada 1914 do 2 maja 1915 r.

Ekspozycja figur woskowych – prezentuje postacie związane z wojennymi losami miasta i regionu.

Prezentowane zbiory dopełnione są planszami, szkicami, mapami wojskowymi oraz przedmiotami należącymi do żołnierzy.

Etnografia Pogórzan i Łemków

Eksponaty tego działu zawierają elementy kultury materialnej Pogórza Gorlickiego i Łemkowszczyzny. W sali stylizowanej na wnętrze chałupy z przełomu XIX i XX wieku prezentowane są miedzy innymi: sprzęty używane w gospodarstwie domowym, stroje Pogórzan i Łemków oraz rzemiosło artystyczne.

W tej części znajduje się ekspozycja poświęcona Bohdanowi Ihorowi Antonyczowi, poecie łemkowskiemu, który urodził się w Nowicy koło Gorlic.