Sanok – Dwa Karpie Jedlicze

Muzeum Budownictwa Ludowego Sanok noclegi Jedlicze Łemkowie Bojkowie Pogórzanie Dolinianie nafta Galicja

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku zostało otwarte dla zwiedzających w 1966 roku z inicjatywy ówczesnego wojewódzkiego konserwatora zabytków Jerzego Tura oraz pierwszego dyrektora Muzeum Ziemi Sanockiej Aleksandra Rybickiego. Na wstępie trzeba podkreślić, że jest to największe pod względem liczby zgromadzonych obiektów muzeum etnograficzne w Polsce.

Historia Skansenu

O historii Skansenu można poczytać na oficjalnej stronie.

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Obiekty w Skansenie

Muzeum prezentuje wiejskie budownictwo Beskidu Niskiego, Bieszczadów oraz przyległych do nich pogórzy. Jest podzielone na sektory, które odpowiadają dawnym grupom etnograficznym, takim jak: Pogórzanie Wschodni i Pogórzanie Zachodni, Dolinianie, Bojkowie i Łemkowie.

Pogórzanie Zachodni

Pogórzanie zachodni to polska grupa etniczna zamieszkująca tereny od rzeki Białej na zachodzie, do historycznej, XIV-wiecznej granicy między Polską a Rusią na wschodzie (po Jasiołkę i Wisłok, od Przełęczy Dukielskiej po Krosno, Strzyżów, Czudec i Rzeszów). Grupa ta powstała w okresie średniowiecza w wyniku zasiedlenia Pogórza Ciężkowicko-Dynowskiego przez ludność z województwa krakowskiego i sandomierskiego. Podstawowym zajęciem pogórzan była uprawa roli, hodowla bydła, bartnictwo. Rozwinęło się tu również tkactwo.

Karczma z Lisznej, pow. sanocki (ok. 1890)
Dwór ze Święcan
Tartak ze Zdyni, pow. gorlicki (1904)
Chałupa z Rożnowic, pow. gorlicki (1858)
Stajnia (ok. 1890)
Piwnica (ok. 1900)
Stodoła (1891)
Chlewik dla świń (1905)
Chałupa z Rzepiennika Strzyżewskiego, pow. tarnowski (1866)
Piec garncarski (pocz. XX w.)
Chałupa z Moszczenicy, pow. gorlicki (1860)
Spichlerz z Jaszczwi, pow. krośnieński (ok. 1890)
Stodoła z Błażkowej, pow. jasielski (koniec 1. poł. XIX w.)
Maneż kieratowy z Zagórzan, pow. gorlicki (1907)
Zagroda tkacka z Korczyny, pow. krośnieński (1790)
Kapliczka szafkowa z Jaszczwi, pow. krośnieński (koniec XIX w.)
Chałupa z Ustrobnej, pow. krośnieński (1897)
Stodoła z Jaszczwi, pow. krośnieński (2. poł. XIX w.)
Wiatrak z Turaszówki, pow. krośnieński (1923)
Słup z kapliczką szafkową z Jaszczwi, pow. krośnieński (1879)

Pogórzanie Wschodni

Pogórzanie wschodni to część polskiej grupy etnograficznej wyodrębnionej z Pogórzan. Obszarowo zamieszkiwali Pogórze Strzyżowskie, Pogórze Bukowskie, Pogórze Dynowskie oraz Kotlinę Krośnieńską po wschodniej i zachodniej stronie dorzecza rzeki Wisłok od Zydranowej na południu do Kańczugi na północy.

Wiatrak z Domaradza, pow. brzozowski (1926)
Wiatrak z Urzejowic, pow. przeworski (1902)
Dzwonek alarmowy
Chałupa z Węglówki, pow. krośnieński (1892)
Bróg (rekonstrukcja)
Pasieka (od końca XIX w. do połowy XX w.)
Chałupa z Niebocka, pow. brzozowski (1901)
Kapliczka z Nowej Wsi Czudeckiej, pow. strzyżowski (2 poł. XIX w.)
Szkoła z Wydrnej, pow. brzozowski (ok. 1880)
Chałupa z Bliznego, pow. brzozowski (ok. 1890)
Stodoła z Raczkowej, pow. sanocki (poł. XIX w.)
Chlewik ze Srogowa Dolnego, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Studnia
Krzyż z kapliczką szafkową z Jaszczwi, pow. krośnieński (ok. 1880)
Zagroda jednobudynkowa z Równego, pow. krośnieński (1824)
Zagroda jednobudynkowa z Lutczy, pow. strzyżowski (ok. 1870)
Chałupa z Dydni, pow. brzozowski (1871)
Murowana kapliczka z Jabłonki, pow. brzozowski (1890)
Stodoła z Łubna, pow. rzeszowski (koniec XIX w.)
Chałupa z Niebocka, pow. brzozowski (1892)
Stodoła z Jasienicy Rosielnej, pow. brzozowski (ok. 1850)
Piwnica ziemna tzw. „gruba” (pocz. XX w.)
Kierat konny (pocz. XX w.)
Kościół pw. św. Mikołaja Cudotwórcy z Bączala Dolnego (1667)
Plebania rzymskokatolicka z Ropy, pow. gorlicki (ok. 1865)
Spichlerz z Grabownicy Starzeńskiej, pow. brzozowski (1627)
Stajnia z Libuszy, pow. gorlicki (koniec XIX w.)
Stodoła z Nozdrzca, pow. brzozowski (1855)
Studnia z Woli Krzywieckiej, pow. przemyski (2. poł. XIX w.)
Chałupa z Kopytowej, pow. krośnieński (1. poł. XX w.)

Dolinianie

Dolinianie zamieszkiwali wschodnią część Dołów Jasielsko-Sanockich oraz okolice Leska, Sanoka i Mrzygłodu, na południu sięgali po pasmo Bukowicy. Była to grupa mieszana, złożona z ludności polskiej i ruskiej z niewielką domieszką ludności niemieckiej, która szybko zatraciła odrębność etniczną.

Kapliczka z Lisznej, pow. sanocki (1867)
Karczma zajezdna z Rogów, pow. krośnieński (1. poł. XIX w.)
Studnia (koniec XIX w.)
Kuźnia z Haczowa, pow. brzozowski (1855)
Remiza strażacka z Lipinek, pow. gorlicki (1934)
Szopa strażacka z Jaćmierza, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Nowosiółek, pow. leski (ok. 1910)
Zagroda z Tyrawy Solnej, pow. sanocki (ok. 1910)
Studnia z Nowosiółek (ok. 1910)
Ekspozycja urządzeń olejarskich z Siedlisk-Bogusz, pow. dębicki (okres międzywojenny)
Chałupa z Glinnego, pow. leski (ok. 1925)
Studnia z Lisznej, pow. sanocki (pocz. XX w.)
Bróg z Kuźminy (pocz. XX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Posady Olchowskiej, pow. sanocki (ok. 1880)
Chałupa z Dąbrówki (1681)
Pasieka z Lisznej, pow. sanocki
Studnia z Roztoki, pow. przemyski (pocz. XX w.)
Zagroda z Nadolan (1866)
Kapliczka domkowa z Uherzec, pow. leski (1924)

Bojkowie

Bojkowie są to potomkowie osadników rusko-wołoskich, osiedlających się na terenie Bieszczadów w XV i XVI wieku.

Chałupa („chyża”) ze Skorodnego, pow. bieszczadzki (1861) ze studnią
Budynek mieszkalny ze Skorodnego, pow. bieszczadzki (1906)
Młyn wodny z Woli Komborskiej, pow. krośnieński (ok. 1880)
Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Bogurodzicy, z Grąziowej, pow. bieszczadzki (1731)
Dzwonnica ze wsi Sierakośce, pow. przemyski (1712)
Jednobudynkowa zagroda z Wołkowyi, pow. leski (pocz. XIX w.)
Cerkiew pw. św. Onufrego Pustelnika (1750)
Dzwonnica (1751)
Kostnica (XVIII w.)
Cmentarz przycerkiewny

Łemkowie

Łemkowie to wschodniosłowiańska grupa etniczna będąca potomkami rusko-wołoskich osadników zamieszkujących od XV wieku tereny Beskidu Niskiego po obu stronach granicy polsko-słowackiej (od Osławy i Osławicy na wschodzie, do rzeki Białej na zachodzie). Łemków dzieli się na: zachodnich (w okolicach Krynicy i górnego biegu rzeki Białej), środkowych (do rzeki Jasiołki) i wschodnich (do rzeki Osławy). Podstawą gospodarki łemkowskiej była uprawa ziemi i hodowla. Łemkowie zajmowali się również rzemiosłem.

Budynek mieszkalno-gospodarczy („chyża”) z Komańczy, pow. sanocki (1885)
Spichlerz z Komańczy (pocz. XX w.)
Spichlerz z Komańczy (pocz. XX w.)
Studnia
Chałupa („chyża”) ze Smolnika, pow. sanocki (1925)
Krzyż z Krempnej, pow. jasielski (koniec XIX w.)
Zagroda jednobudynkowa z Królika Polskiego, pow. krośnieński, (koniec XIX w.)
Chałupa z Pielgrzymki (1870)
Studnia z Pielgrzymki, pocz. XX w.
Chałupa ze Zdyni, pow. gorlicki (ok. 1910)
Spichlerz (tzw. sypaniec) z Koniecznej, pow. gorlicki (ok. 1860)
Zagroda jednobudynkowa z Klimkówki, pow. gorlicki (ok. 1920)
Cerkiew pw. Narodzenia Bogurodzicy z Ropek, pow. gorlicki (1801)
Dzwonnica bramna z Ropek (1904)
Cmentarz przycerkiewny (rekonstrukcja)
Kamienna kapliczka św. Mikołaja, z Krempnej, pow. jasielski (koniec XIX w.)

Poza sektorami: Dworek podmiejski Stupnickich z Sanoka (poł. XIX w.), dom podmiejski z Sanoka (lata 30. XX w.), Kuźnia z Wyżnego, pow. strzyżowski (2. poł. XIX w.)

Miasteczko Galicyjskie

Dużą atrakcję stanowi sektor małomiasteczkowy, stanowiący rekonstrukcję zabudowy ryku dawnego galicyjskiego miasteczka ze wszystkimi jego funkcjami. Można tu zobaczyć m.in. sklepy różnych branż, urząd gminy, synagogę, domy rzemieślników. Na terenie miasteczka umiejscowione są domy przeniesione z Jedlicza, Dębowca, Jaślisk, Sanoka, Brzozowa, Jaćmierza, Niebylca, Birczy, Rybotycz, Sokołowa i Starej Wsi, a także dom żydowski z Ustrzyk Dolnych i remiza z Golcowej.

Sektor naftowy

Ze względu na fakt, że Podkarpacie jest najstarszych ośrodkiem górnictwa naftowego na świecie, a rafinerie i kopalnie ropy naftowej istniały tutaj już przed 1884 rokiem, to wyjątkową częścią Muzeum jest sektor kopalnictwa naftowego.

Kolekcja powozów

Ciekawym uzupełnieniem jest wystawa kolekcji wozów i powozów używanych na ziemiach polskich na przestrzeni wieków.

Informacje na temat godzin otwarcia i cen biletów szukajcie na stronie Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

K.B.

Sanok, muzeum, zamek, historia, Bieszczady, Beksiński, podkarpackie, Dwa Karpie Jedlicze, noclegi, wystawa, ikony, sztuka

Muzeum Historyczne w Sanoku

Najstarsza wzmianka o grodzie w Sanoku pochodzi z 1150 roku. Współczesny zamek położony jest na wzgórzu (317 m n.p.m.), od wschodu oblanego wodami przepływającego w dole Sanu, a od południa Potoku Płowieckiego. Obecnie zamek jest siedzibą Muzeum Historycznego.

Z dawnego, gotyckiego założenia obronnego pozostał jedynie kamienny, piętrowy budynek główny na planie prostokąta. Został on w latach 1523-1548 przebudowany przez ówczesnego starostę sanockiego Mikołaja Wolskiego. Surowa bryła ozdobiona jest tylko renesansowymi obramowaniami okien. Pierwotne skrzydła północne i południowe zostały rozebrane odpowiednio w XVIII wieku i XX wieku. W 2011 roku dobudowano skrzydło południowe, nawiązując architekturą do historycznej budowli. To w tym skrzydle mieści się galeria obrazów Zdzisława Beksińskiego, uznanego współczesnego malarza. Artysta cały swój dorobek przekazał na rzecz Muzeum Historycznego. Jego figura odlana w brązie stoi na sanockim Rynku.

Wystawy stałe w Muzeum Historycznym

Wśród stałych ekspozycji Muzeum, na szczególną uwagę zasługuje kolekcja ikon, która jest jedną z najcenniejszych w Polsce, a także kolekcja katolickiej sztuki sakralnej z regionu i zbiory etnograficzne, w tym cenna kolekcja ceramiki pokuckiej.

Sztuka sakralna – wystawę tworzą eksponaty pochodzące z kościołów i kapliczek z diecezji przemyskiej. Są to w większości dzieła anonimowych twórców. Najstarszym zabytkiem jest kamienna chrzcielnica (2. połowa XV wieku) z nieistniejącego gotyckiego kościoła pw. św. Archanioła Michała w Sanoku.

Galeria Zdzisława Beksińskiego – jest to największa na świecie, bo licząca blisko 600 prac, ekspozycja prezentująca bogatą i różnorodną twórczość jednego z najbardziej intrygujących współczesnych artystów. Pokazy multimedialne przybliżają sylwetkę tego twórcy.

Sztuka cerkiewna – wystawa liczy ponad 1200 eksponatów. Można zobaczyć najwcześniejsze przykłady malarstwa cerkiewnego oraz przedmioty liturgiczne takie jak: utensylia, drewniane i polichromowane krzyże ręczne, chorągwie, szaty, czy starodruki, które pochodzą z prawosławnych i greckokatolickich cerkwi z terenów południowo-wschodniej Polski i dzisiejszej Ukrainy.

Portret XVII – XIX w. – osoby uwiecznione na prezentowanych portretach były związane z ziemią sanocką poprzez pochodzenie, zajmowane pozycje lub koligacje rodzinne. Obiekty w większości zostały przejęte po II wojnie światowej od szlacheckiej rodziny Załuskich z Pałacu w Iwoniczu.

Sztuka współczesna – ekspozycja obejmuje ponad 220 dzieł 69 polskich i zagranicznych artystów, związanych z wybranymi zjawiskami w sztuce polskiej i zagranicznej minionego i obecnego stulecia. Główny trzon kolekcji stanowią dzieła polskich artystów powstałe we Francji, przekazane do muzeum przez darczyńców – Franciszka Prochaskę i jego żonę Marię.

Zbrojownia i schron obserwacyjny – na wystawie zaprezentowano rozwój uzbrojenia od wczesnego średniowiecza po okres II wojny światowej. Jednym z najciekawszych elementów jest oryginalny schron wybudowany w 1940 roku.

Ceramika Pokucka – kolekcja liczy ponad 500 eksponatów i jest to tego typu zbiór w Polsce. Należy wiedzieć, że Pokucie to kraina położona w Karpatach Wschodnich, w górnym biegu Prutu i Czeremoszu, na terenie dzisiejszej Ukrainy. Miejscowa ludność, Huculi, zajmowała się pasterstwem, rolnictwem i rzemiosłem. Naczynia pokuckie wykonywano z łatwo topliwych glin żelazistych i oblewane szkliwem ołowiowym.

Archeologia – wystawa przedstawia w układzie chronologicznym kulturę materialną społeczności żyjących w okolicach Sanoka, począwszy od epoki kamienia, a kończąc na okresie nowożytnym.

Galeria Mariana Kruczka – artysta uprawiał malarstwo, rzeźbę, grafikę. Z kombinacji znalezionych przedmiotów, takich jak części maszyn, trybów, drutów, śrub, koralików, muszelek, tworzył oryginalną sztukę z pogranicza ludowej baśniowości i zwierzęcej fantastyki.

Prowadzone prace archeologiczne potwierdziły istnienie wczesnośredniowiecznego grodu obronnego na północnej stronie wzgórza zamkowego. Na odkrytych fundamentach gotyckiej wieży wzniesiono taras widokowy na dolinę Sanu i miasto. Wokół zamku uporządkowano zieleńce i poprowadzono ścieżki spacerowe.