Ścieżka przyrodnicza "Rymanów Zdrój"
Ścieżka przyrodnicza “Rymanów Zdrój” przebiega w większości przez tereny leśne. Ma za zadanie zapoznanie turystów z walorami przyrodniczymi lasów położonych w leśnictwie Rymanów Zdrój. Na ścieżce wyznaczonych jest 17 stanowisk z ciekawymi informacjami. Ścieżka ta ukazuje również wpływ człowieka, w tym pracę leśników, na wygląd i funkcjonowanie biocenoz leśnych.
Ścieżka przyrodnicza “Rymanów Zdrój” jest jedną z najpopularniejszych tras pieszych w tym rejonie. Oznakowana jest biało-czerwonym kółkiem i ma długość około 8,5 km. Jej przejście, spacerowym tempem zajmuje 3-4 godzin.
Stanowiska na trasie ścieżki przyrodniczej:
- Historia Rymanowa Zdroju
- Torfowisko
- Zamczyska – góra 561 m n.p.m.
- Mrowisko
- Wierchowa – punkt widokowy
- Paprocie
- Ochrona Lasu
- Kopalnia
- Pomnik przyrody Daglezja
- Karmisko dla zwierząt leśnych
- Skrzypy
- Polana Horodziska
- Środowisko łąkowe – Polana Wilcza
- Barwinek pospolity
- Wołtuszowa Cerkwisko
- Remiza dla ptaków
- Punkt czynnej ochrony płazów
Fragment mapy Rymanów Zdrój i okolice, Wydawnictwo Compass.
1. Historia Rymanowa Zdroju
Historia Rymanowa Zdroju jest nierozerwalnie związana z rodziną Potockich, którzy nabyli tutejsze dobra w 1872 roku. Nowi właściciele, hr. Stanisław Potocki i jego żona Anna z Działyńskich Potocka należeli do grona patriotycznych, światłych i gospodarnych rodzin szlacheckich. Podczas wycieczki, zorganizowanej 16 sierpnia 1876 roku, hrabia Stanisław Potocki odkrył obfite źródła mineralne w dolinie Taboru. Analiza chemiczna potwierdziła właściwości lecznicze wód.
Istniejące tu źródła mineralne rozdzielono na trzy zdroje. Potoccy nadali im nazwy od imion członków rodziny Anny Działyńskiej-Potockiej: ojca Tytusa Działyńskiego, matki Celestyny z Zamojskich Działyńskiej oraz ciotki Klaudii Działyńskiej. Oficjalnie uzdrowisko zostało otwarte w 1881 roku.
2. Torfowisko
Torfowisko to zbiorowisko roślin łąkowo-bagiennych i błotnych, z których wytwarzane są złoża torfu. Torfowiska powstają w obniżeniach terenu i na podłożu trudno przepuszczalnym, w klimacie umiarkowanym i chłodnym. Rośliny torfotwórcze wykazują nieograniczony wzrost tzn. że starsze części stopniowo obumierają i tym samym powiększają pokłady torfu.
Najważniejszą rolę odgrywają mchy, głównie torfowce oraz turzyce, a w niektórych typach torfowisk również krzewiki i wrzosowate. Torfowiska traktowano do niedawna jako nieużytki, dziś docenia się ich ważną rolę w retencji wody (zdolność zatrzymywania wody).
3. Góra Zamczyska 561 m n.p.m.
Góra Zamczyska dominuje w krajobrazie tej części Beskidu Niskiego zwanego Wzgórzami Rymanowskimi. Widziana od strony Rymanowa wyróżnia się uskokowym profilem, odmiennym od okolicznych, krągłych szczytów. Taki kształt góry jest pozostałością po wałach grodziska. Nazwa góry oraz podania ludowe mówią o istniejącym tu niegdyś zamku. Podobno z ruin tego zamku pobierano kamień na budowę kościoła parafialnego w Rymanowie.
Na kulminacji góry od strony północno-wschodniej stwierdzono dobrze zachowany wał kamienno-ziemny o szerokości 3,5 do 5 metrów i wysokości dochodzącej do 1,5 metra, wał zachował się również od strony południowo-wschodniej.
Góra Zamczyska w zimowej odsłonie
4. Wierchowa - punkt widokowy
Polanka zlokalizowana jest na zboczach góry Zamczyska. Rozpościera się z niej widok, między innymi na górę Żabią i Kopiec. Polana jest otoczona młodym lasem (zwanym przez leśników młodnikami).
5. Mrowisko
Mrowiska składają się z części podziemnej, sięgającej niekiedy do głębokości 2 m i nadziemnej, w kształcie kopca z igliwia, gałązek, ziaren piasku i kawałków żywicy. Mrówki spełniają istotną rolę w ograniczaniu liczebności szkodliwych owadów leśnych, szczególnie w początkowych okresach gradacji. Ze względu na korzyści, jakie dają lasom, mrówki zostały objęte ochroną, a niszczenie mrowisk jest karalne.
6. Paprocie
Paprocie rosną najczęściej w cienistych lasach, rzadziej na mokrych łąkach. Ścisłej ochronie gatunkowej podlegają: długosz królewski, pióropusznik strusi, podrzeń żebrowiec, języcznik zwyczajny, salwinia pływająca. Ochronie częściowej podlega paprotka zwyczajna. Jednak na trasie ścieżki spotyka się najczęściej naręcznicę samczą.
7. Ochrona lasu
W ochronie lasu ważną rolę odgrywa zabezpieczenie lasu przed zniszczeniem przez czynniki abiotyczne (pożary leśne, przemysłowe zanieczyszczenia powietrza) oraz czynniki klimatyczne (huragany, okiść, mróz, wysokie temperatury, grad, nadmiar wilgoci lub jej brak). Istotna jest też ochrona przed nadmiernym użytkowaniem ściółki, brakiem lub nadmiarem poszczególnych składników substancji pokarmowych w glebie. Spośród szkodników największe znaczenie mają owady, zwłaszcza wykazujące tendencję do masowego występowania.
8. Kopalnia
W lasach całego Beskidu Niskiego można spotkać opuszczone kopalnie, zapadnięte kopanki i rdzewiejące kiwony. Są to pozostałości po eksploatacji ropy naftowej. Ropa znalazła się w centrum zainteresowania, gdy w 1853 roku w aptece Mikolascha we Lwowie Ignacy Łukasiewicz wydestylował z ropy naftowej, naftę świetlną, która w czasie spalania dawała jasny, niekopcący płomień. Więcej do poczytania o Ignacym Łukasiewiczu i historii nafty znajdziecie na blogu: Ignacy Łukasiewicz – pierwszy nafciarz
Ze względu na zagrożenie skażenia wód mineralnych, prace przy wydobyciu ropy w okolicach Rymanowa Zdroju zostały wstrzymane, a ostateczna likwidacja odwiertu nastąpiła w 1921 roku.
9. Daglezja - pomnik przyrody
Daglezja, czyli jedlica zielona, jest to gatunek, który pierwotnie występował w zachodniej części Ameryki Północnej. Obecnie wprowadzanie obcych gatunków do lasów jest niedopuszczalne. Jednak w przedwojennej Europie właściciele lasów ulegali „modzie” na nierodzime gatunki drzew leśnych.
10. Karmisko
Duże ssaki występujące w lesie to przeważnie roślinożercy. Zjadają one w dużych ilościach roślinność trawiastą, zioła, krzewinki, pędy i liście krzewów oraz owoce i korę drzew leśnych. W okresie zimowym naturalna baza pokarmowa dla zwierzyny ulega znacznemu zmniejszeniu. Dokarmianie zwierzyny karmą przygotowaną przez człowieka ma na celu uzupełnienie niedostatku naturalnego pożywienia i przetrwanie przez zwierzynę zimy w dobrej kondycji.
11. Skrzypy
Skrzyp bierze swoją nazwę od charakterystycznego dźwięku, jaki wydaje podczas ściskania rośliny. Skrzyp skrzypi, ponieważ błony komórek są przesycone krzemionką. Niektóre gatunki skrzypów, jak skrzyp polny, łąkowy i leśny mają znaczenie lecznicze. Natomiast skrzyp olbrzymi, który dorasta nawet do 2 metrów, podlega ścisłej ochronie.
12. Polana Horodziska
Nazwa polany Horodziska sugeruje, że istniało tu osadnictwo grodowe z okresu średniowiecza. Być może było ono związane z Górą Zamczyska, u stóp której jest położona. Niedaleko polany przepływa Czarny Potok, którego nazwa pochodzi od ciemnych łupków pokrywających dno i brzegi. Na początku polany Horodziska znajdują się kapliczka św. Huberta, skład drewna oraz odwiert wody mineralnej. Największą atrakcją tego miejsca są kwitnące jesienią kwiaty zimowita jesiennego często mylonego z krokusem. Zimowit jesienny podlega ścisłej ochronie gatunkowej.
13. Polana Wilcza
Polany leśne z uwagi na połączenie łąki z otaczającym je lasem to szczególnie bogate środowisko flory i fauny. Z rzadkich gatunków roślin będących pod całkowitą ochroną występuje zimowit jesienny i kilka gatunków storczyków. Płazy i gady reprezentowane są na tym stanowisku przez kumaka nizinnego i górskiego, ropuchę szarą, żabę trawną, salamandrę plamistą, padalca, jaszczurkę żyworódkę i zwinkę oraz żmiję zygzakowatą i zaskrońca.
14. Barwinek pospolity
Barwinek pospolity jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Barwinek pospolity jest trujący, zawiera alkaloidy, flawonoidy, sole mineralne, kwasy organiczne (mrówkowy, bursztynowy). Jest wykorzystywany w ziołolecznictwie, ponieważ obniża ciśnienie, wykazuje działanie przeciwkrwotoczne, działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy. Barwinek kwitnie od marca do maja.
15. Wołtuszowa
Wołtuszowa jest to nieistniejąca wieś lokowana na prawie wołoskim w 1470 roku pod nazwą „Baluthowa”, na terenie rymanowskich dóbr rodu Sienieńskich. W ramach „Akcji Wisła” w 1945 roku całą ludność przesiedlono na Ukrainę, w rejon Tarnopola. Opustoszałą wieś spalił oddział UPA, aby Polacy nie mogli jej zająć. Cerkiew z 1899 r. pw. Opieki NMP została rozebrana w 1953 r. Na wschód od cerkwiska, na zboczu, znajduje się cmentarz. Wśród ocalałych nagrobków jest jeden z zachowaną datą 1889 r.
Kolejnym ciekawym przystankiem jest polanka z rzeźbami beskidzkich zbójników, popularnie nazywana Polaną Zbójnicką.
W zimie zbóje również pilnują polany i opowiadają swoją historię.
16. Remiza dla ptaków
Remizy dla ptaków są to powierzchnie, na których gospodaruje się wyłącznie pod kątem stworzenia optymalnych egzystencji dla ptaków. Remizy zajmują obszar porośnięty drzewami i krzewami (grab, buk, jarzębina, czeremcha, głóg, bez, trzmielina, kruszyna, róże ), których owoce są chętnie spożywane przez ptaki, a także występuje stałe, dostępne źródło wody. W zakrzaczeniach ptaki znajdują korzystne warunki do zakładania gniazd. W celu uzupełnienia miejsc lęgowych rozwiesza się budki lęgowe.
17. Punkt czynnej ochrony płazów
Płazy w okolicy Rymanowa Zdroju reprezentowane są przez salamandrę plamistą i traszki oraz kumaki, żaby, ropuchy i rzekotkę drzewną. Płazy są drapieżnikami i wiele z nich odgrywa pożyteczną rolę, bo ich ofiarą padają larwy i owady związane ze strefą dna lasu.
Ścieżka opracowana i wytyczona została przez Nadleśnictwo Rymanów.
Źródło: J. Tomkiewicz, W. Zagórski, „Ścieżka przyrodnicza Rymanów Zdrój”, Rocznik Rymanowa Zdroju 2003, Stowarzyszenie Przyjaciół Rymanowa Zdroju.
Zdjęcia: K.B.
Ścieżka przyrodnicza “Rymanów Zdrój” w zimowej scenerii
